هیرسوتیسم در زنان نوعی بیماری است که منجر به رشد بیش از حد موهای تیره یا ضخیم در صورت، سینه و کمر زنان می شود. این بیماری معمولا در نتیجه افزایش سطح هورمون های اضافی مردانه (آندروژن) از جمله تستوسترون در زنان ایجاد می شود. روش های خود مراقبتی و گزینه های درمانی موثر برای درمان و از بین بردن موهای ناخواسته در دسترس هستند. در این مطلب به هیرسوتیسم در زنان پرداخته شده است.
هیرسوتیسم چیست؟
هیرسوتیسم به موهای ضخیم یا رنگی که در ناحیه صورت و بدن برخی از زنان رشد می کند، گفته می شود و گاهی اوقات در نتیجه یک شرایط پزشکی ایجاد می شود. بیشتر زنان موهای ظریف، بور و غیر قابل مشاهده در صورت و بدن خود دارند؛ اما این موها ممکن است به موهای ضخیم و قابل مشاهده تغییر کنند. حدود نیمی از افراد مبتلا به هیرسوتیسم بیش از حد طبیعی آندروژن دارند. این هورمون ها معمولاً رشد جسمی و جنسی مردان را تحریک می کنند. زنان به طور معمول دارای سطح پایینی از آندروژن هستند. با این حال، افزایش سطح آندروژن ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد. سطح بالاتر آندروژن در بدن می تواند فولیکول های مو را تحریک کرده و منجر به رشد بیش از حد طبیعی آنها شود.
علائم هیرسوتیسم در زنان
هیرسوتیسم شامل موهای ضخیم و تیره بدن است و در قسمت هایی از بدن ظاهر می شود که معمولاً فاقد مو هستند. به عنوان مثال، هیرسوتیسم در زنان اغلب در صورت، سینه، ناحیه پایین شکم، ران های داخلی و کمر ایجاد می شود. زمانی که سطح آندروژن بالا باعث هیرسوتیسم می شود، علائم دیگر با گذشت زمان ظاهر می شوند. سایر علائم هیرسوتیسم عبارتند از:
• ریزش مو در پوست سر
• سایر بیماری های پوستی مانند آکنه یا سبوره
• ایجاد زگیل در چین های پوستی
• افزایش بدون دلیل در میل جنسی
• بروز ویژگی های مردانه مانند صدای کلفت یا افزایش توده عضلانی
• دوره های قاعدگی نامنظم
• سطح بالای انسولین
• ناباروری
علل ابتلا به هیرسوتیسم در زنان
بیماری هیرسوتیسم در زنان ممکن است به دلیل موارد زیر رخ دهد:
• سندروم تخمدان پلی کیستیک: این شرایط که اغلب با بلوغ آغاز می شود، باعث عدم تعادل هورمون های جنسی می شود. در طی سال ها، سندروم تخمدان پلی کیستیک ممکن است منجر به رشد موهای زائد، قاعدگی های نامنظم، چاقی، ناباروری و گاهی اوقات کیست های متعدد در تخمدان شود.
• سندروم کوشینگ: این سندروم زمانی رخ می دهد که بدن در معرض سطح بالایی از هورمون کورتیزول قرار می گیرد. این بیماری می تواند در اثر تولید بیش از حد کورتیزون در غدد فوق کلیوی یا مصرف داروهایی مانند پردنیزولون برای طولانی مدت ایجاد شود.
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: هیپرپلازی مادرزادی آدرنال یک شرایط ارثی است که توسط تولید غیر طبیعی هورمون های استروئیدی از جمله کورتیزول و آندروژن مشخص می شود.
• تومورها: در موارد نادر، وجود تومورهای ترشح کننده آندروژن در تخمدان ها یا غدد فوق کلیوی می تواند باعث ایجاد پرمویی شود.
• داروها: برخی از داروها می توانند باعث ایجاد هیرسوتیسم شوند. به عنوان مثال، ماینوکسیدیل، دانازول و تستوسترون می توانند باعث پرمویی در زنان شوند.
عوامل خطرزای ابتلا به هیرسوتیسم در زنان
عوامل متعددی وجود دارند که می توانند احتمال ابتلا به پرمویی در زنان و افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
• سابقه خانوادگی ابتلا به برخی از بیماری ها: بیماری های مختلفی که باعث هیرسوتیسم می شوند شامل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال و سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند که سابقه خانوادگی این بیماری ها احتمال ابتلا به هیرسوتیسم را افزایش می دهد.
• چاقی: چاقی باعث افزایش تولید آندروژن و در نتیجه افزایش احتمال ابتلا به هیرسوتیسم می شود.
عوارض هیرسوتیسم در زنان
هیرسوتیسم می تواند از نظر احساسی ناراحت کننده باشد. در واقع، زنان نسبت به داشتن موهای ناخواسته احساس کاهش اعتماد به نفس می کنند. همچنین هیرسوتیسم اگرچه منجر به عوارض جسمی نمی شود، اما در بیشتر موارد علت اصلی آن عدم تعادل هورمونی است. در صورت ابتلا به هیرسوتیسم و قاعدگی های نامنظم، ممکن است فرد مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشد. این امر می تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که از داروهای خاص برای درمان هیرسوتیسم استفاده می کنند، به دلیل خطر نقص مادرزادی باید از بارداری جلوگیری کنند.
تشخیص هیرسوتیسم در زنان
برای تشخیص هیرسوتیسم در زنان، پزشک در ابتدا سابقه پزشکی بیمار را با تمرکز ویژه بر چرخه های قاعدگی بررسی می کند. اگر بیمار الگوی قاعدگی منظم داشته باشد، احتمالاً هیرسوتیسم علت ژنتیکی یا ارثی دارد. با این حال، اگر چرخه قاعدگی نامنظم باشد، علت پرمویی می تواند شامل سندروم تخمدان پلی کیستیک باشد. در صورت ابتلا به پرمویی و همچنین بی نظمی در قاعدگی، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی شرایط جدی تر مانند تومور تخمدان، تومور غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز انجام دهد. با اندازه گیری سطح تستوسترون در خون، پزشک می تواند علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک و تومورهای تخمدان، تومورهای غده فوق کلیوی یا تومور هایی که می توانند غده فوق کلیوی را تحریک کنند، بررسی کند. در صورت نیاز به آزمایشات بیشتر، از آزمایش خون برای بررسی کمبود هورمون های غده فوق کلیوی استفاده می شود؛ زیرا این امر می تواند باعث رشد بیش از حد غدد فوق کلیوی شود. پزشکان همچنین ممکن است سطح هورمون پرولاکتین را برای بررسی علائم تومور در غده هیپوفیز آزمایش کنند.
• همچنین موارد زیر می توانند به شناسایی تومورها یا بی نظمی های جسمی که می توانند منجر به پرمویی شوند، کمک کنند:
• اسکن ام آر آی از مغز
• سی تی اسکن از غدد فوق کلیوی
• سونوگرافی تخمدان ها
درمان هیرسوتیسم در زنان
هیرسوتیسم در زنان بدون هیچ نشانه ای از اختلال غدد درون ریز، نیاز به درمان ندارد. با این حال، درمان ها برای این بیماری ممکن است شامل درمان هر نوع اختلال زمینه ای، ایجاد روال مراقبت از خود برای جلوگیری از رویش موهای ناخواسته و همچنین استفاده از انواع روش های درمانی و دارویی است.
1) داروها
در صورت عدم کارایی روش های زیبایی یا مراقبت موهای زائد، مصرف برخی از داروها می توانند به درمان پرمویی کمک کنند. گزینه های دارویی موجود عبارتند از:
• داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری: قرص های جلوگیری از بارداری یا سایر داروهای ضد بارداری هورمونی که حاوی استروژن و پروژستین هستند، می توانند پرمویی ناشی از تولید آندروژن را درمان کنند. داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری یک درمان رایج برای این بیماری در زنانی است که قصد باردار شدن را ندارند. عوارض جانبی این داروها شامل حالت تهوع و سردرد است.
• داروی ضد آندروژن: این نوع داروها مانع اتصال آندروژن ها به گیرنده های بدن می شوند. اگر داروهای ضد بارداری خوراکی به اندازه کافی موثر نباشند، گاهی اوقات پس از شش ماه داروهای ضد آندروژن تجویز می شوند. متداول ترین آنتی آندروژن برای درمان هیرسوتیسم شامل اسپیرونولاکتون است. این دارو نتایج قابل توجهی را ارائه می کند. عوارض جانبی این دارو شامل بی نظمی های قاعدگی است. از آنجا که این داروها می توانند نقایص مادرزادی ایجاد کنند، استفاده از روش های پیشگیری از بارداری در هنگام مصرف آنتی آندروژن ها ضروری است.
• کرم های موضعی: افلورنیتین کرم تجویزی مخصوص موهای زائد صورت در زنان است. این کرم دو بار در روز و به طور مستقیم بر روی ناحیه آسیب دیده صورت اعمال می شود. کرم موضعی افلورنیتین به کند شدن رشد موهای جدید کمک می کند اما موهای موجود را از بین نمی برد. به همین دلیل می توان برای از بین بردن موهای زائد موجود صورت از روش لیزر درمانی استفاده کرد.
2) استفاده از روش های حذف موهای زائد
روش های حذف موهای زائد که نتایج طولانی تری ارائه می کنند، شامل موارد زیر هستند:
• لیزر درمانی: در این روش، پرتوی نور بسیار غلیظ از طریق پوست عبور کرده و به فولیکول های مو آسیب می رساند. این امر از رشد مو جلوگیری می کند. با این حال در افرادی که موهای زائد سیاه، قهوه ای یا بلوطی دارند، استفاده از اپیلاسیون معمولاً گزینه بهتری نسبت به لیزر درمانی است.
• الکترولیز: این روش درمانی شامل قرار دادن یک سوزن کوچک در هر فولیکول مو است. سوزان یک جریان الکتریکی به داخل فولیکول مو ساطع کرده و به آن آسیب می زند. در افرادی که موهای بور یا سفید دارند، الکترولیز گزینه بهتری نسبت به لیزر درمانی است. روش الکترولیز می تواند دردناک باشد. به همین دلیل قبل از انجام آن از کرم بی حس کننده بر روی پوست استفاده می شود. این امر می تواند باعث کاهش ناراحتی ناشی از الکترولیز شود.
3) روش های خانگی
روش های مراقبت از خود مانند موارد زیر، رشد موهای زائد صورت و بدن را به طور موقت کاهش داده یا از بین می برد:
• اپیلاسیون: اپیلاسیون شامل قرار دادن موم گرم بر روی پوست در محل رشد موهای ناخواسته است. زمانی که موم سفت شود، با برداشتن آن، موهای زائد از روی پوست کنده می شوند. اپیلاسیون موها را از یک ناحیه بزرگ و با سرعت بالا از بین می برد.
• استفاده از مواد شیمیایی حل کننده مو: استفاده از مواد شیمیایی حل کننده مو بر روی پوست باعث آسیب دیدن و حل کردن موها می شود. این محصولات با اشکال مختلفی مانند ژل، کرم یا لوسیون در دسترس هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
موهای زائد صورت و بدن اغلب علامت وجود یک مشکل پزشکی اساسی است. اگر در طی چند ماه، رشد شدید یا سریع مو در صورت یا بدن رخ دهد، لازم است برای ارزیابی های اولیه به پزشک مراجعه شود. پزشک پس از انجام بررسی های اولیه، ممکن است بیمار را به پزشک متخصص در زمینه اختلالات هورمونی یا مشکلات پوستی ارجاع دهد. مصرف هرگونه داروی شیمیایی برای درمان این بیماری می تواند با عوارض زیادی همراه باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این عارضه می توانید به صورت حضوری به مطب دکتر مانیا کاوه متخصص و جراح زنان و زایمان مراجعه کنید.
