فیبروم ها یکی از اندیکاسیون های شایع برای انجام هیسترکتومی هستند. فیبروم ها تومورهای منوکلونال خوش خیم هستند که غالبا در سنین باروری ظاهر می شوند. فیبروم ها تشکیل یافته از سلول عضله صاف میومتر هستند که حاوی اتصالات بزرگی از ماتریکس خارج سلولی می باشند.
انواع فیبروم
در حالت کلی فیبروم ها با توجه به مکان استقرارشان به صورت زیر طبقه بندی می شوند:
فیبروم های اینترامورال(Intramural fibroids): در دیواره عضله رحمی رشد می کنند.
فیبروم های زیر مخاطی (Submucosal fibroids) : داخل حفره رحمی رشد می کنند.
فیبروم های زیر پوستی (Subserosal fibroids) : به سمت خارج از رحم رشد می کنند.
سن شیوع فیبرم
فیبروم ها در افرادی که به بلوغ نرسیده اند به ندرت دیده می شوند و در سنین باروری بیشترین میزان شیوع را دارند. البته توجه به این نکته حائز اهمیت است که فیبروم ها بعد از یائسگی کوچک می شوند.
عوامل رشد فیبروم رحمی
عواملی که می توانند رشد فیبروم را افزایش دهند عبارتند از:
سن: شیوع فیبروم با افزایش سن افزایش پیدا می کند.
منارک: منارک زود هنگام احتمال خطر ابتلا به فیبروم را افزایش می دهد. در حالی که در منارک دیررس احتمال ظاهرشدن فیبروم کاهش پیدا می کند.
سابقه خانوادگی: طبق مطالعات انجام شده احتمال وجود داشتن فیبروم در بستگان درجه یک زنان مبتلا به فیبروم دو و نیم برابر افزایش پیدا می کند.
وزن: چاقی موجب افزایش تبدیل آندروژن های آدرنال به استروژن و کاهش گلوبولین متصل به هورمون جنسی می شود. در نتیجه با افزایش استروژن بیولوژیک ممکن است شیوع فیبروئید یا رشد آن افزایش پیدا کند. البته باید به این نکته توجه داشت که اطلاعات دقیقی از تاثیر چاقی بر فیبروم در دست نیست.
فاکتورهای رشد: عواملی که برای حفظ بافت ها به بدن کمک می کنند مانند پروتئین ها یا پلی پپتیدها می توانند رشد فیبروم را با افزایش ماتریکس خارجی تحریک کنند.
تغدیه نامناسب: با توجه به این که مطالعات انجام شده در زمینه تاثیر تغذیه بر فیبروم زیاد نیست نمی توان نظر قطعی صادر کرد. اما در حالت کلی می توان گفت رژیم های غذایی حاوی گوشت گاو و یا دیگر گوشت های قرمز می تواند منجر به افزایش شیوع فیبروم شود، در حالی که رژیم های غذایی حاوی سبزیجات در کاهش شیوع فیبروم می توانند موثر باشند.
ورزش: زنانی که حداقل هفت ساعت در هفته فعالیت ورزشی داشته اند نسبت به زنانی که در طول هفته فعالیت ورزشی کمتری داشتند با احتمال کمتری دچار فیبروم می شوند.
علائم فیبروم رحمی
فیبروم ها یکی از بیماری های شایع در حوزه زنان است. اغلب زنان ممکن است در طول زندگی خود به میوما یا فیبروم مبتلا شوند اما از وجود آن بی خبر باشند. زیرا در اغلب موارد فیبروم ها بدون علامت هستند و ممکن است پزشک در معاینات لگن و یا سونوگرافی متوجه فیبروم شود. اما در صورتی که فیبروم شدید باشد ممکن است برخی علائم در بیمار ظاهر شود که کیفیت زندگی وی را تحت تاثیر قرار دهد. این علائم عبارتند از:
خونریزی غیرطبیعی: فیبروم رحمی می تواند همراه منوراژی باشد اما باید اتیولوژی های محتمل دیگر نیز در نظر گرفته شود.
درد: زنان مبتلا به فیبروم ممکن است اندکی درد لگنی غیر دوره ای را تجربه کنند.
علائم ادراری: یکی از علائم فیبروم رحمی می تواند علائم ادراری مانند تکرر ادرار و احساس فوریت برای تخلیه مثانه باشد.
تشخیص فیبروم رحمی
پزشک برای تشخیص فیبروم رحمی می تواند از موارد زیر کمک بگیرد:
معاینه لگنی: فیبروم رحم ساب سروز در داخل جدار رحمی معمولا طی معاینه معمولی لگن حس می شود. پزشک ممکن است متوجه بی نظمی در شکل رحم یا سفتی شود و این نشان دهنده وجود فیبروم ها است. در صورتی که تشخیص قطعی باشد نیازی به انجام سونوگرافی نیست. البته برای تشخیص فیبروم های زیر مخاطی پزشک می تواند سونوگرافی با تزریق سالین، هیستروسکوپی و یا ام. آر. آی را داشته باشد.
تصویربرداری: یکی از تکنیک های سریع و ارزان تصویر برداری برای تشخیص فیبروم رحمی سونوگرافی است. سونوگرافی موجب افتراق فیبروم از دیگر پاتولوژی های لگنی می شود.
هیستروسکوپی: در این روش یک تلسکوپ کوچک به نام هیستروسکوپ وارد رحم می شود. سپس به منظور باز شدن حفره رحمی محلول آب نمک به درون رحم تزریق می شود. با باز شدن حفره، دیواره رحمی و دهانه لوله ای تخمدان مورد ارزیابی قرار می گیرند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی: در صورتی که پزشک به اطلاعات دقیق تری مانند اندازه و محل فیبروم ها نیاز داشته باشد می تواند MRI درخواست کند. این روش در تعیین گزینه های درمانی مناسب نیز می تواند کمک کنده باشد.
هیستروسونوگرافی: برای گرفتن تصویر از فیبروم های زیر موکوسی و مخاط رحم، محلول آب نمک به درون رحم تزریق می شود تا حفره رحمی باز شود.
ارتباط فیبروم و باروری
یکی از عوامل تاثیر گذار در کاهش قدرت باروری نوع فیبروم است. در ادامه به بررسی ارتباط بین انواع مختلف فیبروم و قدرت باروری می پردازیم:
میوم زیر مخاطی: این فیبروم قدرت باروری را کاهش می دهد و برداشتن آن موجب افزایش قدرت باروری می شود.
فیبروم داخل جداری: هر چند حضور این فیبروم در رحم می تواند منجر به کاهش قدرت باروری شود اما برداشتن آن باعث افزایش قدرت باروری نمی شود.
فیبروم های اینترامورال: این فیبروم ها تاثیر چندانی در کاهش قدرت باروی ندارند و برداشتن آن ها نیز میزان باروری را تغییر نمی دهد.
درمان فیبروم رحمی
درسال های اخیر هیچ درمان جدیدی برای فیبروم ها مطرح نشده است، چرا که خطر مرگ و میر در این بیماری بسیار پایین است. اما در حالت کلی پزشک می تواند یکی از روش های زیر را برای درمان فیبروم رحمی اتخاذ کند:
انتظار محتاطانه: فیبروم در بیشتر موارد بدون علامت است و یا دارای علائم خفیفی می باشد که مشکلی در سلامت روانی و عمومی و اندکس فعالیت ایجاد نمی کند. بنابراین برای افرادی که دارای علائم خفیف یا متوسط هستند و به خصوص در سنین قبل از یائسگی قرار دارند درمان انتظاری اتخاذ می شود. در این روش هر چند ماه یکبار سونوگرافی و معاینه فیزیکی جهت ارزیابی سایز و شکل رحمی انجام می شود.
درمان دارویی: پزشک با توجه به نوع فیبروم می تواند از داروهای مختلفی مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئید، آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، آنتاگونیست GnRH و یا از درمان با استروژن استفاده کند. البته در بیشتر موارد داروها فیبروم را کاملا از بین نمی برند و تنها باعث کوچک تر شدن آن ها می شوند.
رویکردهای جراحی: در وضعیت های حاد مانند آنمی شدید و یا انسداد حالب پزشک می تواند از رویکردهای جراحی مانند میومکتومی لاپاروسکوپیک، میومکتومی هیستروسکوپیک، هیسترکتومی شکمی، واژینال یا لاپاروسکوپیک استفاده کرد.
سخن آخر
با توجه به پیشرفت علم پزشکی در حوزه زنان تشخیص به موقع و شروع درمان می تواند در کنترل و بهبود اغلب بیماری ها موثر باشد. دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان پیشنهاد می کند در انجام معاینات سالیانه خود تعلل نکنید و در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی، دردهای دوره ای و غیر دوره ای حتما به پزشک مراجعه کنید.
