یائسگی، انتقال به مرحله جدیدی از زندگی است و با پایان دوره های قاعدگی آغاز می شود. در واقع یائسگی زمانی رخ می دهد که زنان ۱۲ ماه به طور متوالی قاعدگی را تجربه نکنند. این امر موجب عدم بارداری به طور طبیعی می شود. قاعدگی معمولاً در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی ایجاد می‌شود و با علائم ناخوشایندی مانند گرگرفتگی و افزایش وزن همراه است. در این مطلب به علائم یائسگی، علل و عوارض آن پرداخته شده است.
یائسگی چیست؟
یائسگی که به آن منوپوز نیز گفته می شود، پایان سیکل های قاعدگی را نشان می دهد. این امر پس از گذشت ۱۲ ماه بدون قاعدگی تشخیص داده می شود. یائسگی ممکن است در ۴۰ یا ۵۰ سالگی رخ دهد اما میانگین سنی آن ۵۱ سال است. یائسگی یک روند بیولوژیکی طبیعی است اما علائم جسمی آن مانند گرگرفتگی و علائم عاطفی آن ممکن است خواب را مختل کرده، انرژی را کاهش داده یا بر سلامت عاطفی تاثیر گذار باشد. درمان های مختلف موثری از تغییر سبک زندگی گرفته تا هورمون درمانی، برای کمک به کاهش علائم یائسگی وجود دارند.
یائسگی چه زمانی آغاز می شود و چه مدت به طول می انجامد؟
بیشتر زنان اولین بار علائم یائسگی را حدود چهار سال قبل از آخرین قاعدگی تجربه می کنند و تا ۴ سال پس از آخرین قاعدگی ادامه دارند. تعداد کمی از زنان علائم یائسگی را تا یک دهه قبل از بروز آن، تجربه کرده و از هر ده زن یک نفر علائم را به مدت ۱۲ سال پس از آخرین قاعدگی تجربه می کند. متوسط سن یائسگی ۵۱ سال است. فاکتورهای زیادی از جمله ژنتیک و سلامت تخمدان ها وجود دارند که به تعیین یائسگی کمک می کنند.
پری منوپوز قبل از یائسگی رخ می دهد. پری منوپوز مدت زمانی است که هورمون های بدن برای آماده سازی یائسگی شروع به تغییر می کنند. این بازه زمانی ممکن است چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد. پری منوپوز در برخی از زنان بعد از اواسط دهه ۴۰ زندگی، آغاز می شود. با این حال سایر زنان ممکن است با جهش از پری منوپوز، به طور ناگهانی وارد یائسگی شوند. حدود یک درصد از زنان قبل از ۴۰ سالگی، یائسگی را شروع می کنند که به این شرایط یائسگی نارس یا نارسایی اولیه تخمدان گفته می شود. حدود ۵ درصد از زنان نیز در سنین ۴۰ تا ۴۵ سالگی یائسه می شوند که به آن یائسگی زود هنگام گفته می شود.
به طور کلی یائسگی مرحله ای از زندگی است که پس از پایان دوره های قاعدگی آغاز می شود و شامل سه مرحله است:
• پری منوپوز: پری منوپوز یک دوره انتقالی قبل از شروع یائسگی و شامل ۱۲ ماه پس از آخرین قاعدگی فرد است.
• یائسگی: یائسگی ۱۲ ماه پس از آخرین قاعدگی شروع می شود. یائسگی ممکن است به طور طبیعی یا به دلیل مشکلات بالینی مانند برداشتن تخمدان رخ دهد.
• پست منوپوز: پست منوپوز به سال های پس از یائسگی اشاره دارد.
علائم و نشانه های یائسگی
در حوالی یائسگی، تغییرات جسمی و ذهنی مختلفی ایجاد شده و این امر موجب بروز علائم می شوند. برخی از این موارد قبل از یائسگی شروع می شوند و برخی از آنها تا پس از آن نیز ادامه می یابند. تغییراتی که در یائسگی و منوپوز رخ می دهند، شامل موارد زیر هستند:
کاهش قدرت باروری
قبل از شروع یائسگی و نزدیک شدن زنان به پایان مرحله تولید مثل، سطح استروژن شروع به کاهش می کند. این امر احتمال باروری را کاهش می دهد.
قاعدگی های نامنظم
اولین علامت نزدیک شدن یائسگی معمولاً قاعدگی های نامنظم است. این قاعدگی ها ممکن است بیشتر یا کمتر از حد معمول بوده و همچنین سنگین تر یا سبک تر باشند. افرادی که نگران تغییرات قاعدگی هستند، باید به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این تغییرات می توانند نشان دهنده مشکلات حاملگی یا برخی از مسائل بهداشتی باشند.
خشکی واژن و ناراحتی
خشکی واژن، خارش و ناراحتی ممکن است در دوران یائسگی شروع شده و تا یائسگی کامل ادامه یابد. افراد با این علائم ممکن است در حین رابطه جنسی واژینال دچار پارگی و ناراحتی شوند. همچنین در صورت خراشیده شدن پوست، خطر ایجاد عفونت افزایش می یابد. واژینیت آتروفیک که شامل نازک شدن، خشک شدن و التهاب دیواره واژن است، ممکن است در دوران یائسگی رخ دهد.
گرگرفتگی
گرگرفتگی در طول دوره پری منوپوز امری رایج است. گرگرفتگی باعث می شود فرد احساس گرمای ناگهانی در قسمت بالا تنه کند. این احساس ممکن است از صورت، گردن یا قفسه سینه شروع شده و به سمت بالا یا پایین پیشرفت کند. گرگرفتگی همچنین می تواند باعث موارد زیر شود:
• تعریق
• لکه های قرمز روی پوست
• عرق، گرگرفتگی یا لرز در هنگام شب
اختلالات خواب
مشکلات خواب در دوران یائسگی ایجاد شده و ممکن است ناشی از موارد زیر باشند:
• اضطراب
• عرق شبانه
• افزایش نیاز به ادرار کردن
ورزش زیاد و پرهیز از وعده های غذایی سنگین قبل از خواب می تواند به مدیریت این مسائل کمک کند.
تغییرات احساسی
افسردگی، اضطراب و روحیه پایین در دوران یائسگی شایع است. تغییرات هورمونی و اختلالات خواب می توانند در بروز این مسائل نقش داشته باشند. اگر چه احساس غم، تحریک پذیری و خستگی در دوران یائسگی معمول است، اما لزوماً نشان دهنده افسردگی نیست. با این حال، افرادی که به مدت ۲ هفته یا بیشتر احساس پایین خلق و خو داشته باشند، باید به پزشک مراجعه کنند.
علل ایجاد یائسگی
یائسگی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
• کاهش طبیعی هورمون های تولید مثل با نزدیک شدن به اواخر دهه ۳۰ زندگی، تخمدان ها شروع به تولید استروژن و پروژسترون کمتری می کنند. این امر قدرت باروری را کاهش می دهد.
• جراحی خارج کردن تخمدان ها یا اوفورکتومی: تخمدان ها هورمون هایی از جمله استروژن پروژسترون تولید می کنند که چرخه های قاعدگی را تنظیم می کنند. جراحی برای برداشتن تخمدان ها باعث یائسگی فوری می شود. در این شرایط چرخه های قاعدگی متوقف شده و احتمالاً علائمی مانند گرگرفتگی بروز می یابند. علائم و نشانه ها می توانند شدید باشند؛ زیرا تغییرات هورمونی به طور ناگهانی اتفاق می افتد.
• جراحی هیسترکتومی: جراحی هیسترکتومی که در آن رحم خارج می شود اما تخمدان ها باقی می ماند، معمولاً یائسگی فوری ایجاد نمی کند. در این شرایط اگرچه قاعدگی رخ نمی دهد اما تخمدان ها هنوز تخمک آزاد کرده و استروژن و پروژسترون تولید می کنند.
• شیمی درمانی و پرتودرمانی: این روش های درمانی سرطانی می توانند باعث یائسگی شده و علائمی مانند گل گرفتگی در طی دوره های درمانی یا اندکی پس از آن ایجاد کنند. توقف قاعدگی به دنبال شیمی درمانی دائمی نیست؛ بنابراین اقدامات کنترل بارداری همچنین باید در نظر گرفته شوند. پرتو درمانی تنها در صورت تابش پرتوها به تخمدان ها بر عملکرد آنها تاثیر می گذارد. با این حال پرتو درمانی به سایر قسمت های بدن مانند بافت پستان، سر یا گردن بر یائسگی تاثیر ندارد.
• نارسایی اولیه تخمدان: حدود یک درصد از زنان قبل از ۴۰ سالگی یائسگی را تجربه می کنند. یائسگی زودرس ممکن است به دلیل عدم موفقیت تخمدان در تولید سطح طبیعی هورمون های تولید مثل باشد. این امر می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا بیماری های خود ایمنی رخ دهد.
عوارض یائسگی
پس از یائسگی خطر ابتلا به برخی شرایط پزشکی از جمله موارد زیر افزایش می یابد:
• بیماری های قلبی عروقی: وقتی سطح استروژن کاهش یابد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی افزایش می یابد؛ بنابراین انجام ورزش منظم، دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن طبیعی برای پیشگیری از این امر بسیار موثر است.
• پوکی استخوان: این شرایط موجب شکننده و ضعیف شدن استخوان ها می شود. در نتیجه خطر شکستگی آنها افزایش می یابد.
• بی اختیاری در ادرار: با از بین رفتن قابلیت انعطاف پذیری در بافت های واژن و مجرای ادرار، ممکن است تکرر ادرار به طور ناگهانی و شدید رخ داده و به دنبال آن بی اختیاری ادرار ایجاد شود.
• کاهش عملکرد جنسی: خشکی واژن در اثر کاهش تولید رطوبت و از بین رفتن قابلیت ارتجاعی، می تواند باعث ناراحتی و خونریزی جزئی در هنگام رابطه جنسی شود.
• افزایش وزن: بسیاری از زنان در طی دوره یائسگی و پس از آن دچار اضافه وزن می شوند؛ زیرا متابولیسم بدن کند می شود.
برای کنترل و کاهش علائم یائسگی می توانید به صورت حضوری به مطب دکتر مانیا کاوه متخصص زنان، زایمان و نازایی مراجعه کنید.
