نوعی از سونوگرافی با نام سونوگرافی داپلر است که با استفاده از امواج صوتی جریان خون جنین و ضربان قلب جنین را بررسی می کنند. استفاده از این نوع سونوگرافی برای سنجش سرعت خون جنین و جهت جریان خون جنین بسیار موثر است. سونوگرافی داپلر می تواند نرمال بودن رشد جنین، میزان تامین خون و مواد مغذی مناسب به بافت ها در دوران حاملگی را بررسی کند.
از سونوگرافی داپلر برای در بررسی و درمان بیماری های مختلف از جمله لخته شدن خون و کاهش سرعت گردش خون استفاده می شود. از کاربردهای سونوگرافی داپلر، بررسی ترومبوز وریدی عمقی یعنی تبدیل شدن خون به لخته در عروق عمقی و هم چنین ترومبوفلبیت به معنای لخته شدن خون در رگ های زیر پوست و آترواسکلروزیس که به تنگ شدن و سفت شدن عروق در پاها اشاره دارد و التهاب های رگ های خونی دست و پا را برشمرد. انجام سونوگرافی داپلر با دستگاه سونوگرافی معمولی است و اغلب در باردارهای پر خطر و در بارداری که احتمال لخته شدن خون داشته باشد و در سه ماه سوم بارداری به کار می رود.
سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر با امواج صوتی فرکانس بالا که توسط گوش امکان شنیدن ندارد، مانند سونوگرافی معمولی انجام می شود. پروب وسیله ای است که سونوگرافی داپلر با آن انجام می شود. قبل از شروع سونوگرافی، یک ماده ژل مانند خاص روی شکم خانم باردار گذاشته می شود و بعد پروب بر روی سطح پوست حرکت داده می شود تا تصاویر مختلفی از جفت و جنین به مانیتور مقابل پزشک ارسال شود. سونوگرافی داپلر امکان سنجش جریان خون جنین و سرعت جریان خون جنین را دارد و هم چنین می تواند جهت جریان خون و وجود لخته خون را تعیین کند.
کاربردهای سونوگرافی داپلر
در دوران حاملگی سونوگرافی ها به صورت محدود انجام می شود. سونوگرافی اول را در سه ماه ابتدایی حاملگی برای تعیین زمان زایمان، تعداد جنین ها، ضربان قلب کودک و میزان رشد کودک انجام می دهند. سونوگرافی بعدی در سه ماه دوم حاملگی برای سنجش آنومالی های جسمی و بررسی رشد طبیعی جنین انجام می شود. اگر در 2 سونوگرافی قبلی تشخیص ناهنجاری داده شود برای بررسی دقیق تر، سونوگرافی داپلر توصیه می شود.
سونوگرافی داپلر به منظور بررسی جریان خونی که از جفت می گذرد، امکان وجود لخته خون در رگ ها، جریان خون شریان نافی جفت و جریان خون مربوط به مغز و قلب استفاده می شود. اگر هر نوع ناهنجاری در جریان خون مشاهده شود پزشک علت کاهش جریان خون جنین را بررسی می کند. از علت های کم شدن جریان خون جنین می توان کم خونی داسی شکل، آرتریت روماتوئید و عوامل متعدد دیگر را نام برد.
از دلایل کاهش وزن جنین در زمان تولد، اختلال در رشد و کاهش اندازه نرمال جنین می توان به کاهش جریان خون جنین اشاره کرد.
سونوگرافی داپلر را به طور معمول در مواردی توصیه می کنند که لیست آن در زیر آورده شده است:
• حاملگی دوقلویی یا چند قلویی
زمانی که بارداری چند قلویی اتفاق می افتد خطر بارداری بیشتر است و به همین علت باید در دوران حاملگی به صورت مرتب به وسیله سونوگرافی داپلر وضعیت بارداری را چک کرد، حاملگی های با چند جنین دارای عوارض است. از عوارض مهم در بارداری چند قلویی می توان به تاخیر رشد جنین در داخل رحم (IUGR) اشاره کرد و هم چنین سندرم انتقال خون در بین جنین ها یکی دیگر از این عوارض است که با سونوگرافی داپلر قابل شناسایی است.
• اختلال در جفت
برای جنین به وسیله جفت، خون، مواد مغذی و اکسیژن تامین می شود. در صورت جریان خون طبیعی و جفت سالم، مواد لازم برای رشد طبیعی جنین فراهم می شود. در صورت دیده شدن هر نوع اختلالی از جمله کاهش میزان رشد جنین در سونوگرافی مرحله دوم، سونوگرافی داپلر برای بررسی جریان خون جنین انجام می شود. همین طور اگر پزشک تشخیص جفت سرراهی و یا چسبندگی جفت را بدهد برای بررسی های تکمیلی از سونوگرافی داپلر استفاده می شود تا موقعیت جفت بررسی شود.
• شرایط سلامتی مادر
مادر سالم در رشد جنین بسیار تاثیر دارد. اگر مادر دخانیات مصرف می کند یا داروهای خاص استفاده می کند، وزن بالای مادر و دلایلی که وابسته به شیوه زندگی مادر است می توانند موجب انقباض رگ ها و کم شدن جریان خون جنین شوند. در صورت انقباض رگ ها مقاومت در برابر جریان خون پیش می آید و در نهایت اکسیژن و مواد غذایی به درستی وارد جریان خون نمی شود. دیابت بارداری و فشار خون مادر تاثیر بسزایی در مشکلات جنین دارد.
• آنتی بادی های رزوس که به بیماریی اشاره دارد که در طول آن آنتی بادی در بدن خانم حامله ایجاد می شود و باعث از بین رفتن گلبول های قرمز خون در بدن جنین می شود.
• مادر بارداری که سابقه سقط جنین در بارداری قبلی داشته یا جنین کوچک در بارداری قبلی داشته است؛
• استعمال دخانیات توسط مادر باردار.
تفاوت های سونوگرافی داپلر با دیگر سونوگرافی
در سونوگرافی عادی با کمک امواج صوتی، از اندام های جنین تصاویر دو بعدی تهیه می شود. در سونوگرافی داپلر، این عمل بر طبق اثر داپلر است؛ به این معنا است که تغییرات پیوسته موجود در فرکانس امواج صوتی به شکل برگشتی قابل استفاده است و امواج صوتی بعد از این که به قسمتی از اندام های جنین مثل جریان خون در رگ که حرکت می کند برخورد می کند و سپس بر می گردد. بر این اساس با سونوگرافی داپلر امکان این وجود دارد که جریان خون را بررسی کنند و هم چنین می توان سرعت جریان خون بدن کودک را اندازه گیری کرد. با استفاده از سونوگرافی داپلر امکان چک کردن ضربان قلب کودک وجود دارد.
انواع سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر مدل های متفاوتی دارد که توان تشخیص موارد متفاوتی مانند جهت جریان خون جنین و سرعت جریان خون کودک را دارد. بر طبق نوع سنجش، سه مدل متفاوت سونوگرافی داپلر حاملگی وجود دارد:
• سونوگرافی داپلر موج پیوسته:
برای اندازه گیری با دقت بالای سرعت جریان خون سونوگرافی داپلر موج پیوسته به کار می رود. سونوگرافی موج پیوسته نمی تواند سمت یا جریان خون را بررسی کند فقط می تواند سرعت جریان خون را بررسی کند.
• سونوگرافی داپلکس:
سونوگرافی داپلکس برای ایجاد تصاویری از رگ های خونی و اندام های اطراف این رگ ها استفاده می شود و می تواند سرعت و جهت جریان خون را بررسی کند.
• سونوگرافی داپلر رنگی:
سونوگرافی داپلر رنگی از سونوگرافی داپلکس وضوح بهتری دارد ولی در بقیه موارد شبیه هم هستند. در سونوگرافی داپلر رنگی، تصاویر رنگی تشکیل شده در روی مانیتور جریان خون رگ های خونی و بافت های کنار این رگ ها را می تواند نشان دهد. رنگ های متفاوت در سونوگرافی کالر داپلر نشان دهنده سرعت و جهت جریان خون است.
بررسی بدن جنین در بارداری با سونوگرافی داپلر
از سونوگرافی داپلر به منظور تعیین جریان خون و بررسی احتمال وجود لخته خون استفاده می شود. اگر در سونوگرافی های قبلی ناهنجاری در بدن جنین دیده شود سپس سونوگرافی داپلر انجام می شود. پزشک متخصص برای چک کردن جریان خون بخش های متفاوت بدن کودک و بیمار از سونوگرافی داپلر استفاده می کند. سونوگرافی داپلر انواع مختلفی دارد.
• سونوگرافی داپلر به منظور بررسی عروق رحمی
انتقال جریان خون به رحم مادر از طریق عروق رحمی صورت می گیرد. در دوران حاملگی عروق رحمی بازتر شده تا میزان جریان خون در رحم افزایش پیدا کند به همین دلیل مقاومت عروق کاهش پیدا می کند و باعث می شود جریان خون مناسبی برای تغذیه جنین فراهم شود. اگر در حین بارداری مسمومیت یا پره اکلامپسی اتفاق افتد، جریان خون این عروق کاهش می یابد و در این شرایط برای بررسی جریان خون سونوگرافی داپلر انجام می شود.
• سونوگرافی داپلر برای بررسی عروق بند ناف
عروق بند ناف مسیر انتقال خون از جفت به جنین است. سونوگرافی داپلر می تواند اندازه جریان خون، مواد مغذی مهم و اکسیژن مورد نیاز جنین را بررسی کند. اگر سونوگرافی داپلر مشکلی مشاهده شود، امکان دارد جهت تشخیص و بررسی جریان خون در مغز کودک و قلب کودک سونوگرافی داپلر تکرار شود. در موارد حاملگی دوقلویی یا چند قلویی به علت کم شدن رشد جنین و همین طور در نمونه هایی که جنین توسط آنتی بادی های رزوس تحت تاثیر قرار می گیرد و این که امکان دارد جریان خون عروق بند ناف کم شود، پزشک متخصص سونوگرافی داپلر را پیشنهاد می کند.
• سونوگرافی داپلر عروق مغز
سونوگرافی داپلر برای بررسی عروق مغز، خون رسانی به مغز کودک را اندازه گیری می کند. این سونوگرافی در شرایطی انجام می شود که مشکوک به کم خونی کودک و کودکان که در معرض آنتی بادی های رزوس قرار گرفته اند انجام می شود.
• سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس
سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس از مدل های نا آشنا سونوگرافی است و در کنار دیگر بررسی ها در سه ماه ابتدای حاملگی، برای پیدا کردن مشکلات کروموزومی جنین و همین طور بررسی عروق نافی که وظیفه انتقال خون را به قلب کودک دارند انجام می شود.
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر
قبل از این که سونوگرافی داپلر انجام شود نیازی به شرایط خاصی ندارد. بانوانی که سیگار استفاده می کنند چند ساعت قبل از انجام سونوگرافی از کشیدن سیگار و مصرف هر نوع ماده نیکوتین دار خود داری کنند؛ نیکوتین رگ های خونی را دچار انقباض می کند و منجر به تشخیص نادرست می شود و این انقباضات، با انقباضات "انقباض پاتولوژیک" اشتباه گرفته می شود.
انجام سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر مانند دیگر سونوگرافی های معمولی صورت می گیرد. خانم حامله بر روی تخت محل سونوگرافی باید دراز بکشید و لباس خود را از روی شکم کنار بزند. سونوگرافیست ژل مخصوص را بر روی شکم مالیده و پروب سونوگرافی را روی نقاط مختلف شکم قرار می دهد. در نتیجه تصویری از جنین و محصولات حاملگی روی صفحه نمایش نشان داده می شود. سونوگرافی داپلر هیچ گونه دردی ندارد و فقط چند دقیقه طول می کشد.
خطرات سونوگرافی داپلر
با انجام سونوگرافی داپلر هیچ گونه خطری مادر و جنین را تهدید نمی کند و این که اگر در صورت لزوم، سونوگرافی داپلر انجام نشود در طول حاملگی می تواند خطر آفرین باشد. انجام سونوگرافی داپلر از حاملگی های پر ریسک جلوگیری می کند. در ابتدای حاملگی سونوگرافی واژینال پیشنهاد نمی شود.
هزینه سونوگرافی داپلر
هزینه سونوگرافی داپلر به صورت دقیق مشخص نیست چون در مراکز مختلف خدمات متفاوتی ارائه می شود ولی به طور کلی هزینه سونوگرافی داپلر طبق مصوبات وزارت بهداشت است.
مراجعه به پزشک
مراجعه منظم به پزشک در طول دوران بارداری، جهت کنترل وضعیت سلامت مادر و جنین بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل معاینات روتین را نباید به تاخیر انداخت. تنها در این صورت است که در صورت بروز هرگونه مشکل، می توان جلوگیری کرد و در صورت نیاز اقدامات احتیاطی لازم را انجام داد. در صورتی که باردار هستید می توانید به صورت حضوری به مطب دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا تحت نظر ایشان باشید و دوران بارداری خود را با اطمینان خاطر بیشتری سپری کنید.
