یکی از مشکلات رایج در بین خانم ها کیست تخمدان است که ممکن است در هر سنی برای خانم ها به خصوص بانوانی که در سن باروری هستند اتفاق بیفتد. کیست تخمدان توده ای است که داخل یا روی تخمدان ایجاد می شود و انواع مختلفی دارد. بیشتر کیست ها خطری ندارند و در اکثر مواقع خود به خود از بین می روند؛ اما بعضی از کیست ها وجود دارند که برای تخمدان مضر بوده و موجب اختلال در قاعدگی و رشد زیاد موهای زائد می شوند پس در صورت مواجه با این علائم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. در این مقاله از سایت خانم دکتر مانیا کاوه با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با انواع کیست و روش های درمانی آن آشنا کنیم.
کیست تخمدان چیست؟
یک جفت غده بیضی شکل که در دو طرف رحم قرار دارد و از طریق لوله های فالوپ به یکدیگر متصل شده اند، تخمدان گفته می شوند. از تخمدان هورمون هایی مانند پروژسترون، استروژن و تخمک ترشح می شود. در افرادی که سالم و فاقد کیست هستند هر ما یک تخمک آزاد و به رحم پرتاب می شود ولی در افرادی که کیست دارند تخمک کامل می شود اما به رحم فرستاده نمی شود و موجب نامنظم شدن عادت ماهیانه می شود. توده هایی شبیه کیسه که داخل شان پر از مایع است و درون یا روی تخمدان رشد می کنند، کیسه تخمدان نام دارند.
کیست ها اندازه های مختلفی دارند گاهی به اندازه یک نخود و گاهی به انداره یک پرتقال هستند که هنگام تخمک گذاری ظاهر می شوند. اکثر کیست های تخمدان خطری نداشته و به صورت خود به خود یا مصرف قرص به مدت ۶ تا ۸ هفته از بین می روند. برخی از کیست ها علائمی ندارند اما برخی از آن ها دردناک بوده و قاعدگی را با مشکل مواجه می کنند. در حال حاضر بیشتر زنان و دختران به دلیل سبک زندگی ماشینی، تغذیه نامناسب یا افزایش وزن بیش از گذشته دارای کیست تخمدان هستند: از همین رو لازم است هر چند ماه یکبار چکاب انجام دهند تا از وضعیت سلامتی تخمدان های خود اطمینان پیدا کنند.
انواع کیست تخمدان خطرناک
کیست ها انواع مختلفی دارند اما دو مورد از آن ها بسیار شایع است که با نام های فانکشنال یا کاربردی و پاتولوژیک شناخته می شوند که در ادامه به بررسی هر کدام می پردازیم.
کیست های فانکشنال
کیست فانکشنال خود به دو دسته تقسیم می شود که به شرح زیر است:
کیست های فولیکولی
هر خانم دو تخمدان دارد که تخمک از آن آزاد شده و به رحم می رود تا با اسپرم لقاح پیدا کند. تخمک ها حاوی فلویید بوده و داخل فولیکول ساخته می شوند. فولیکول از تخمک تا زمان کامل شدن رشدش محافظت می کند. هنگامی که تخمک به رشد کامل رسید آزاد شده و فولیکول می ترکد؛ اما برخی مواقع فولیکول همه مواد داخل خود را تخلیه نمی کند یا پس از رها کردن تخمک جمع می شود یا اصلا به تخمک اجازه آزاد شدن نمی دهد. در چنین مواقعی فولیکول مجدد با مایعات پر می شود و یک کیست فولیکولی تخمدان به وجود می آید. کیست ها این امکان را دارند در هر زمانی به وجود بیایند و پس از چند ماه خود به خود از بین بروند.
کیست های لوتئال
این نوع کیست ها به ندرت اتفاق می افتد. پس از رها سازی تخمک از فولیکول بافتی به نام کورپوسلوتئوم بر جای می ماند. کیست لوتیال زمانی به وجود می آید که کورپوس لیتیوم با خون پر شود. در صورتی که این کیست ها شکاف بردارند یا بریده شوند ممکن است سبب درد و خونریزی داخلی شوند.
کیست های پاتولوژیک
این کیست ها نیز به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
کیست های ترموئید
کیست های ترمویئد که از سلول های سازنده تخمک ساخته می شوند خوش خیم بوده و با جراحی می توان آن را برداشت. این نوع کیست در زنان زیر ۳۰ سال بسیار شایع است.
کیست های آدنوما
کیست های آدنوما از سلول های بیرونی تخمدان ساخته شده اند که برخی از آن ها حاوی مواد غلیظ و مخاطی و بقیه پر از آب هستند. این کیست به جای اینکه داخل تخمدان رشد کنند به دیواره بیرونی تخمدان چسبیده و با این کار موجب رشد قابل توجه توده می شوند. کیست آدنوما که بیشتر در بین خانم ها ۴۰ سال به بالا رایج است به ندرت سرطان زا بوده و می توان با جراحی برداشت.
روش های درمانی کیست تخمدان
در صورتی که کیست ها خود به خود از بین نروند و به تدریج بزرگتر شوند، پزشک متخصص برای کوچک یا از بین رفتن کیست روش های درمانی زیر را توصیه می کند:
درمان های خانگی
با استفاده از گیاهان دارویی مانند عرق رازیانه، بابونه، آویشن، کاکوتی، زنیان، گل گاوزبان و... می توان تا حدودی کیست را از بین برد؛ همچنین با تغییر در رژیم غذایی مثل خوردن غذاهای کم چرب، کم شکر و کم نمک و نیز فعالیت های ورزشی مانند شنا، پیاده روی و یوگا می توان کیست ها را از میان برداشت.
قرص های ضد بارداری
افرادی که تخمدان شان کیست زیادی تولید می‌کند باید با تجویز پزشک قرص های ضد بارداری مصرف کنند تا تخمک گذاری متوقف شده و کیست جدید تولید نشود. استفاده از این قرص ها می تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را در خانم هایی که یائسه شده اند کاهش دهد.
جراحی لاپاراسکوپی
اگر در نتایج آزمایشات شما کیست کوچک وجود داشته باشد که نشان دهنده علائم سرطان باشد پزشک با برشی کوچکی از شکم عمل لاپاراسکوپی را انجام می دهد تا توده را از رحم خارج کند.
جراحی لاپاراتومی
برخی مواقع کیست آنقدر بزرگ می شود که تنها با جراحی لاپاراتومی می توان آن را از تخمدان خارج کرد. برای این کار پزشک بخش بزرگی از شکم را برش می دهد و کیست را خارج می کند. سپس کیست را برای نمونه برداری ارسال می کند در صورت تشخیص سرطان عمل هیسترکتومی انجام می شود که طی آن رحم و تخمدان برداشته می شود.
مراجعه به پزشک
در مطالب فوق درباره انواع کیست تخمدان و روش های درمانی آن صحبت کردیم؛ به همین منظور خانم دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ لاپاراسکوپی در زمره بهترین پزشکان ایران قرار دارد که می تواند در درمان انواع کیست به شما کمک کند.
