دوران بارداری به عنوان یکی از دوران های حساسی به شمار می آید که برای سلامتی مادر و جنین نیاز به مراقبت های بیشتری دارد. از طرفی برخی مشکلات و اختلال هایی در دوران بارداری ایجاد می شوند که پیش تر، مادر با هیچ کدام از آن ها مواجه نبوده است. یکی از این مشکلات، تیروئید در دوران بارداری است. ایجاد اختلال در غده تیروئید می تواند عوارض متعددی برای مادر و جنین به دنبال داشته باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی علائم، دلایل و مشکلات تیروئید در بارداری بپردازیم. برای آشنایی بیشتر در زمینه نحوه تشخیص و درمان این عارضه تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
اختلال تیروئید چیست؟
غده تیروئید در قسمت جلویی گردن قرار دارد که دو هورمون مهم تیروکسن و تری یدوتیرونین توسط غده تیروئید تولید می شوند. این هورمون ها در عملکرد طبیعی سلول های بدن، نقش مهمی را ایفا می کنند. در نتیجه هر نوع اختلالی در تولید میزان این هورمون ها می تواند تاثیر مستقیمی در عملکرد صحیح اندام های بدن داشته باشد. به بیانی دیگر، سرعت کار سلول های بدن با میزان هورمون های تیروئیدی تولیدی، هماهنگ هستند.
چنانچه هورمون های تیروئیدی بیش از اندازه تولید شوند، سرعت کار سلول های بدن بیشتر از حد نرمال خواهد بود که به آن پر کاری تیروئید گفته می شود. چنانچه هورمون های تیروئیدی کمتر از حد طبیعی تولید شوند، سرعت کار سلول های بدن نیز کمتر از حد نرمال بوده و در اصطلاح بیمار به کم کاری تیروئید مبتلا خواهد بود.
از آن جایی که بارداری ارتباط مستقیمی با افزایش سطح هورمون های استروژن و گنادوتروپین دارند، از این رو، در میزان هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید هم می توانند تاثیر گذار باشند؛ بنابراین اختلال تیروئید یکی از مشکلات دوران بارداری محسوب می شود.
علائم اختلال تیروئید در بارداری
زمانی که اختلالاتی در تولید هورمون های مربوط به غده تیروئید در دوران بارداری به وجود می آید، مادر علائمی را مشاهده یا احساس می کند. پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید، هر دو دارای علائم مشخصی هستند که در ادامه مطلب به بررسی این علائم می پردازیم.
علائم کم کاری تیروئید در بارداری
از هر 500 زن تقریباً 2 تا 3 زن در دوران بارداری با مشکل کم کاری تیروئید مواجه هستند. این نوع اختلال تیروئیدی علائمی به همراه دارد که عبارتند از:
- خستگی بیش از حد
- احساس سرما کردن
- درد، اسپاسم یا گرفتگی عضلات بدن
- ایجاد اختلال در حافظه
- چاقی و داشتن اضافی وزن غیر طبیعی
- مشکلات پوستی
- ریزش مو
- ایجاد ورم و التهاب به ویژه در دست ها و پاها
- اختلال در عملکرد روده و بروز یبوست
علائم پرکاری تیروئید در بارداری
طبق تحقیقات آماری انجام شده، از هر 1000 زن باردار تقریباً 1 تا 4 مورد از مشکل پر کاری تیروئید رنج می برند. پر کاری تیروئید علائمی در بیمار ایجاد می کند که عبارتند از:
- آریتمی قلب یا همان نامنظم شدن ضربان قلب و در اغلب موارد افزایش ضربان قلب
- داشتن حالت تهوع و استفراغ
- داشتن خستگی بیش از اندازه
- دست یافتن حالت عصبی
- ایجاد اختلال در خواب
- کم کردن شدید وزن با وجود باردار بودن
دلایل اختلال تیروئید در بارداری
در دوران بارداری میزان سطح هورمون هایی که در بدن تولید می شوند، دچار اختلال می شوند. این اختلال از هورمون های جنسی شروع شده و می تواند در هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید نیز تاثیرگذار باشد. در نتیجه دوران بارداری خود دلیل اصلی و مستعد بر هم زدن میزان هورمون ها در بدن می شود. در این بخش از مطلب به مهم ترین دلایل کم کاری و پرکاری تیروئید اشاره خواهیم داشت.
علت کم کاری تیروئید در بارداری
مهم ترین دلیلی که برای کم کاری تیروئید در دوران بارداری عنوان می شود، نوعی بیمار خود ایمنی به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است. در این بیماری، سلول های غده تیروئید مورد حمله قرار می گیرد و در نتیجه، غده تیروئید توانایی لازم برای تولید کافی هورمون های مورد نیاز بدن را ندارد.
علت پر کاری تیروئید در بارداری
پر کاری تیروئید در دوران بارداری همانند کم کاری تیروئید در این دوران، به نوعی اختلال خود ایمنی باز می گردد. بیماری به نام گریوز، با تولید آنتی بادی به اسم ایمونوگلوبولین باعث افزایش تولید هورمون های غده تیروئید در بدن می شود.
مشکلات تیروئید در بارداری
غده تیروئید به عنوان یکی از مهم ترین غده های بدن، نقش مهمی در سلامتی سلول های بدن ایفا می کند. هر نوع اختلالی در دوران بارداری از جمله کم کاری یا پر کاری تیروئید می تواند عوارض و مشکلات برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در ادامه، به شایع ترین مشکلات تیروئید در بارداری می پردازیم.
مشکلات کم کاری تیروئید در بارداری
- افزایش بسیار زیاد فشار خون به دلیل ابتلا به مسمومیت بارداری
- احتمال سقط جنین
- احتمال تولد زودرس نوزاد
- ایجاد کم خونی برای مادر
- کمبود وزن نوزاد در زمان تولد
- احتمال مرده زایی
مشکلات پر کاری تیروئید در بارداری
- اختلال در پمپاژ درست بطن های قلب و ایجاد نارسایی احتقانی قلب در مادر
- ایجاد مسمومیت بارداری یا همان پره کلامپسی
- احتمال سقط جنین
- احتمال تولد زودرس نوزاد
- داشتن کمبود وزن نوزاد پس از تولد
- مشکلات تنفسی در نوزاد
نحوه تشخیص اختلال تیروئید در بارداری
زنان باردار با مشاهده اولین علائم اختلال تیروئید بایستی به پزشک زنان و زایمان خود مراجعه داشته باشند. پزشک با گرفتن شرح حال بیمار و شرایط جسمانی او در موقعیت های مختلف نسبت به چندمین هفته بارداری، اقدام به معاینات ابتدایی مانند اندازه گیری فشار خون و... می کند. برای سنجش دقیق میزان هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید باید آزمایش خون انجام شود. از جمله این آزمایش ها می توان به آزمایش Tsh یا هورمون تحریک کننده تیروئید و t3 و t4 اشاره داشت. برای بررسی های بیشتر نیز انجام تست سونوگرافی مورد تجویز پزشک متخصص است.
روش های درمان تیروئید در بارداری
نتایج آزمایش های خون و همچنین سونوگرافی، توسط پزشک متخصص زنان و زایمان مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. در این نتایج، شدت پر کاری یا کم کاری تیروئید و همچنین علت بروز این عارضه مشخص می شوند. پزشک متخصص با در نظر گرفتن شرایط جسمی مادر و جنین، مناسب ترین روش درمانی را انتخاب می کند. در این بخش از مطلب به بررسی نحوه درمان کم کاری و پر کاری تیروئید در بارداری می پردازیم.
درمان کم کاری تیروئید در بارداری
هورمون هایی که توسط غده تیروئید تولید می شوند از جمله هورمون های لازم و ضروری برای سلامتی مادر و جنین است. در صورت تشخیص کم کاری تیروئید در دوران بارداری، پزشک دارویی با هدف تولید هورمون مصنوعی تجویز می کند. داروی لووتیروکسین با دوز مشخص شده توسط پزشک، می تواند سطح هورمون های مورد نیاز بدن را افزایش دهد. به طور معمول، هر 6 هفته یک بار بایستی میزان هورمون های تیروئیدی بررسی شوند و در صورت لزوم، تجویز داروها ادامه داشته باشند. در برخی موارد نیز، پزشک استفاده از نمک یددار را برای بیمار توصیه می کند.
درمان پر کاری تیروئید در بارداری
پر کاری تیروئید در موارد خفیف نیازی به درمان ندارد. پزشک متخصص با تشخیص موارد شدیدتر داروهای ضد تیروئیدی مانند پروپیل تیوراسیل تجویز می کند که اغلب برای 3 ماهه اول بارداری مناسب هستند. در 3 ماهه دوم، داروی ضد تیروئید متیمازول با دوز مورد تایید پزشک مربوطه برای بیمار تجویز می شود.
چنانچه داروها نتایج مطلوبی در کنترل پر کاری تیروئید نداشته باشند، برای برداشتن بخشی از تیروئید از روش جراحی استفاده می کنند. جراحی به عنوان نادرترین روش های درمانی پر کاری تیروئید شناخته می شود.
روش های پیشگیری از بروز اختلال تیروئید در بارداری
در برخی موارد، با رعایت چندین نکته ساده و کلیدی می توان از بروز بسیاری از مشکلات در دوران بارداری پیشگیری به عمل آورد. این نکات اغلب از سوی پزشک زنان و زایمان به بیمار توصیه می شوند. برای پیشگیری از بروز اختلال تیروئید در بارداری نیز راه کارهای متعدد وجود دارند که از جمله آن ها عبارتند از:
- داشتن یک برنامه غذایی سالم و مصرف مواد غذایی حاوی انواع ویتامین ها، پروتئین ها و سایر مکمل ها برای جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری ها
- خودداری از قرار گرفتن در معرض مواد و پرتوهای مضر و شیمیایی
- رعایت بهداشت فردی و جلوگیری از ابتلا به عفونت های باکتریایی
مراجعه به پزشک
در مطالب بالا به بررسی علائم، دلایل و مشکلات تیروئید در بارداری پرداخته شد. تولد زودرس، سقط جنین، کمبود وزن نوزاد و مسمومیت بارداری از جمله مهم ترین مشکلات تیروئید در بارداری محسوب می شوند. پر کاری یا کم کاری تیروئید به کمک تجویز دارو قابل کنترل و درمان هستند. دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی تجربه بیشتری در زمینه درمان و جراحی بیماری های زنان دارند. شما می توانید با مراجعه به مطب دکتر مانیا کاوه برای درمان مشکلات تیروئیدی در بارداری به روش های موثر اقدام کنید.
