بارداری پرخطر به حاملگی گفته می شود که در طی این دوران مادر یا جنین روال طبیعی و عادی را نداشته و لازم است تحت نظر پزشک مراقبت های خاص انجام شود. عواملی نظیر بارداری در سن پایین یعنی زیر ۱۸ سال و بارداری در سن بالا یعنی از سن ۳۵ تا ۴۰ سال می توانند بارداری های پرخطر را رقم بزنند و نیاز به مراقبت را به حداکثر برسانند. در ادامه آنچه لازم است در مورد بارداری پرخطر بدانید را بررسی خواهیم کرد.
برای داشتن یک بارداری سالم و جلوگیری از ایجاد بارداری پرخطر چه باید کرد؟
در این بخش ما قصد داریم نکاتی را به شما بگوییم که با انجام آن ها از ایجاد بارداری پرخطر جلوگیری کنید و این دوران را طبق روال و به صورت طبیعی بگذرانید.
مشورت با پزشک پیش از بارداری
چنانچه قصد باردار شدن دارید باید زیر نظر پزشک متخصص وضعیت سلامت جسمی خود را بررسی کنید. اغلب اوقات لازم است پیش از بارداری، فولیک اسید و همچنین انواع ویتامین ها مصرف شود که باید پزشک مطابق با شرایط موجود برای شما تجویز کند تا به صورت روزانه آن را مصرف کنید و به وزن ایده آل برسید. اگر بیماری زمینه ای دارید، لازم است حتماً بیماری به طور کلی درمان و کنترل شود و سپس اقدام به بارداری کنید. البته گاهی اوقات پیش می آید که در بررسی نتایج پزشک به شما خطر به دنیا آوردن یک کودک با زمینه بیماری های ژنتیکی را گوشزد کند.
چکاپ منظم در طول دوران بارداری
در دوران بارداری نیز باید چکاپ های منظم را جدی بگیرید؛ زیرا در همین چکاپ ها پزشک در مورد سلامت شما و فرزندتان مطمئن خواهد شد و در صورت بروز هرگونه اختلال سریعاً می تواند آن را بررسی و درمان کند.
پرهیز از مصرف مواد پرخطر
استفاده از داروهای غیرمجاز، مصرف الکل، کشیدن سیگار در دوران بارداری ممنوع است. تمامی داروهای لازم در دوران بارداری توسط پزشک متخصص تجویز می شود و هیچ دارویی به‌جز نظر پزشک نباید مصرف شود. بیماری های زمینه ای یکی از دلایل ایجاد بارداری پرخطر است که این بیماری ها می توانند در طول بارداری برای مادر یا فرزند ایجاد شوند.
چه عواملی احتمال ایجاد یک بارداری پرخطر را افزایش می دهد؟
در این بخش لازم است شش مورد از عوامل تأثیرگذار در یک بارداری پرخطر را بدانید:
- سن مادر: سن مادر می تواند تأثیر بسزایی در ایجاد بارداری پرخطر داشته باشد. مادران بالای ۳۵ سال و پایین ۱۸ سال بیشتر در معرض ریسک بارداری پرخطر هستند.
- سبک زندگی: ریسک ایجاد بارداری پرخطر با نوشیدن الکل، سیگار کشیدن و مصرف داروهای غیرقانونی به صورت چشمگیری افزایش می‌یابد.
- بیماری های مادر: بیماری های زمینه ای مادر مثل فشار خون بالا، دیابت، چاقی و اضافه وزن، صرع، مشکلات قلبی و عروقی، مشکلات تیروئیدی، آسم و عفونت های موجود در بدن مادر شرایط بارداری را سخت تر خواهند کرد.
- عوارض بارداری: در دوران بارداری یکسری عوارض برای مادر ایجاد می شود که می تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد. برای مثال وضعیت قرارگیری جفت، ایجاد حساسیت RH، عدم رشد کافی جنین نسبت به زمان مشخص همگی مواردی هستند که می توانند مادر و جنین را تهدید کنند.
- بارداری دو قلو یا چند قلو: مادرانی که دو یا چند قلو دارند، بیشتر در معرض بارداری پرخطر قرار می گیرند.
- سابقه بارداری های قبلی: کسانی که در بارداری های قبلی سابقه اختلالات فشارخون دارند، احتمال این که در بارداری های بعدی نیز چنین مشکلی برای آن ها پیش آید، بسیار زیاد است. مثلاً کسانی که در آخرین بارداری خود نوزادشان زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده باشد، احتمال این که در زایمان بعدی نیز نوزاد زودرس باشد، افزایش می یابد؛ بنابراین در هنگام مراجعه به پزشک باید تمامی شرایط قبلی خود را به طور کامل شرح دهید.
چه آزمایش هایی را باید انجام دهید؟
پزشک متخصص با توجه به شرایط موجود یکسری آزمایشات لازم را برای اطمینان و اطلاع از سلامت مادر و جنین درخواست می کند که در ادامه این موارد را بررسی خواهیم کرد.
سونوگرافی تخصصی (Specialized or targeted ultrasound)
در روش های سونوگرافی از جنین با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا می توان جنین را به طور کامل مورد بررسی قرار داد. در این روش مشکلاتی نظیر رشد غیرطبیعی قابل تشخیص خواهد بود.
غربالگری DNA بدون سلول (cfDNA)
برای انجام آزمایش DNA مادر و جنین از مادر نمونه خون گرفته می شود و برای بررسی اختلال در کروموزوم های ۱۳، ۱۸، ۲۱ باید DNA جنین بررسی شود و از همین طریق می توان کروموزوم های جنسی X و Y را برای تعیین ژنوتیپ مورد آزمایش و بررسی قرار داد. این آزمایش باید در حداقل سن بارداری یعنی ده هفته انجام شود. لازم به ذکر است که با انجام این آزمایش جنسیت جنین نیز تعیین خواهد شد.
غربالگری ژنتیکی
برای برخی افراد ممکن است پزشک نمونه برداری از پرزهای جفتی (chorionic villus sampling) یا آمنیوسنتز (Amniocentesis) را درخواست کند. این دو آزمایش با یکدیگر متفاوت هستند. در ادامه تفاوت های بین این دو روش را بررسی می کنیم.
برای محافظت از جنین مایع آمنیوتیک رحم اطراف آن را احاطه کرده است. در آزمایش تشخیصی آمنیوسنتز، از این مایع نمونه ای برداشته می شود و آزمایشات لازم روی آن صورت می گیرد. معمولاً در هفته ۱۶ تا ۲۲ بارداری این آزمایش گرفته می شود. توسط آن شرایط ژنتیکی خاص و همچنین ناهنجاری های جدی در مغز یا نخاع قابل شناسایی خواهند بود. یکی دیگر از آزمایش های تشخیصی که در هفته ۱۰ تا ۱۲ انجام می شود، نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) است. برای انجام این آزمایش از سلول های جفت نمونه برداری شده و می توانند توسط آن مشکلاتی نظیر تالاسمی، اختلالات کروموزومی و غیره را تشخیص دهند.
سونوگرافی دهانه رحم
برای بررسی طول دهانه رحم سونوگرافی دهانه رحم انجام می شود که اگر در آن تغییراتی نظیر کوتاه شدن دهانه رحم مشاهده شود، لازم است اقدامات ضروری صورت بگیرد. کوتاه بودن دهانه رحم می تواند دلیلی برای خطر زایمان زودرس باشد. اگر در این سونوگرافی چنین چیزی مشاهده شود، پزشک متخصص اقدامات لازم مثل تجویز پروژسترون برای شل کردن رحم یا بخیه سرکلاژ (cerclage) برای دوختن دهانه رحم را انجام دهد تا از زایمان زودرس جلوگیری شود.
تست های آزمایشگاهی
یکسری تست های آزمایشگاهی نیز در این دوره انجام می شود که می توانند احتمال ایجاد بارداری پرخطر را به حداقل برسانند. این آزمایش ها عبارتند از:
- آزمایش بیوفیزیکال پروفایل
- میزان قند در ادرار
- میزان پروتئین موجود در ادرار
- کتون در ادرار
مراجعه به پزشک
اگر بارداری پرخطر در پیش دارید، می توانید به دکتر مانیا کاوه متخصص و جراح زنان و زایمان مراجعه کنید و از ایشان در مورد مسائل بارداری خود بپرسید تا بتوانید این دوران حساس و مهم را با تشخیص دقیق و به موقع پزشک باتجربه پشت سر بگذارید.
