آیا تاکنون نام آی وی اف را شنیده اید؟ اگر به آزمایشگاه های تست بارداری یا باروری رفته باشید، ممکن است این اسم را بشنوید. آی وی اف، بارور ساختن تخمک در آزمایشگاه یا به صورت ساده می توان گفت لقاح ساده تخمک زن با اسپرم مرد در آزمایشگاه است. پس اگر این اسم را تا به امروز نشنیده اید، در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با آن آشنا کنیم.
آی وی اف چیست؟
آی وی اف در زبان لاتین In vitro fertilization یعنی بارور ساختن تخمک در آزمایشگاه است. این روش در سال ۱۹۷۸ برای اولین بار انجام گرديد. در آی وی اف بین تخمک زن و اسپرم مرد لقاح انجام می شود. در مرحله بعد پس از لقاح، جنین را در مدت زمان تعیین شده در آزمایشگاه پرورش داده و از طریق گردن رحم، به رحم زن وارد می کنند تا مراحل بعد را طی کند. زنان و مردانی که به دلیل مشکلاتی که دارند صاحب بچه نمی شوند، این روش یکی از راه های بارداری و بچه دار شدن است.
هنگامی که جنین در رحم مادر کاشت می شود، جنین تا ۶ روز داخل سوراخ رحم شناور می ماند تا زمانی که سلول های رحم این موجود خارجی را بپذیرند. باروری با روش آی وی اف مشکلات خاص خود را دارد و یکی از با دقت ترین بارداری ها محسوب می شود که نیاز به مراقبت های ویژه دارد.
بعد از کاشت جنین، مادر باید با استراحت و دور کردن استرس و نگرانی از خود مراقبت کند. در بارداری به روش آی وی اف نیز باید همچون بارداری طبیعی غربالگری انجام شود. جهت جلوگیری از اختلالات، مادر باید سونوگرافی و آزمایش انجام دهد.
مراحل انجام آی وی اف
آی وی اف شامل مراحل زیر است:
- اولین مرحله، مرحله تحریک تخمدان ها
- دومین مرحله، مرحله جمع آوری تخمک
- سومین مرحله، مرحله جمع آوری اسپرم
- چهارمین مرحله، مرحله لقاح و کشت جنین
- و مرحله آخر، مرحله انتقال جنین
در ادامه به توضیح هر کدام از مراحل آی وی اف می پردازیم.
مرحله اول، مرحله تحریک تخمدان
ابتدا زنانی که قصد بارداری دارند، باید داروی القای تخمک گذاری که با تجویز پزشک است، مصرف کنند. سپس باید به آزمایشگاه خون و سونوگرافی مراجعه کرده و وضعیت فولیکول های تخمدان و رحم بررسی شود.
مرحله دوم، مرحله جمع آوری تخمک
۳۶ ساعت پس از اینکه تخمدان ها توسط داروی محرک تخم گذاری به زنان تزریق شد، اکنون زمان مناسب برای استخراج تخمک از رحم زن است. برای تحریک تخمدان سوزن را از واژن و سپس محوطه لگن گذرانده و به تخمدان می رسانند. البته این کار باید تحت کنترل آزمایشگاه و سونوگرافی واژینال انجام گیرد. برای جلوگیری از درد ناشی از تزریق سوزن، از مسکن و آرام بخش وریدی استفاده می شود.
بعد از این که تخمک استخراج شد، از نظر کیفیت و بلوغ تخمک مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرد و طبق آن تخمک را در مدت زمان معین در آزمایشگاه نگهداری می کنند.
مرحله سوم، مرحله جمع آوری اسپرم
در همان روزی که از زن نمونه تخمک گرفته می شود، آقا نیز باید اسپرم را در یک ظرف پلاستیکی استریل آماده کند. برای این که اسپرم ها از کیفیت بالایی برخوردار شوند، اسپرم را دو بار در آزمایشگاه شستشو می دهند تا اسپرم های متحرک را برای لقاح مصرف کنند. در نهایت برای این کار باید اسپرم هایی با بالاترین کیفیت مورد استفاده قرار گیرند.
مرحله چهارم، مرحله لقاح و کشت جنین
برای اینکه لقاح انجام شود، اسپرم و تخمک با بالاترین کیفیت را به یکدیگر اضافه می کنند. به ازای هر تخمک، صد هزار اسپرم استفاده می شود. ۱۲ تا ۱۸ ساعت طول می کشد تا پس از انجام لقاح، تخمک را ارزیابی کنند و از باروری و وضعیت مناسب تخمک مطمئن شوند.
مرحله آخر، مرحله انتقال جنین
در این مرحله دو یا پنج روز بعد از اینکه جنین مراحل رشد را پشت سر گذاشت، از طریق گردن رحم وارد رحم می شود. این مرحله معمولا درد کم و جزئی دارد. دو هفته بعد از انتقال جنین، زنان باید به سونوگرافی مراجعه کرده و تست بارداری انجام دهند. اگر تست بارداری مثبت بود، دو یا سه هفته بعد به سونوگرافی می روند تا ادامه وضعیت حاملگی بررسی شود.
موارد انجام آی وی اف
از افرادی که می توانند آی وی اف انجام دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افرادی که اختلالات شدید لوله ای دارند مثل هیدوسالپنکس، انسداد لوله، چسبندگی شدید لوله ها
- آندومتریوز
- نازایی که دلیل آن توجیه نشده است
- نازایی که علت آن مردانه است
- در تخمک گذاری دچار اختلال هستند
- کاهش رزرو استخوانی و نازایی که با دلایل سنی در ارتباط است
مراقبت های قبل از کاشت یا آی وی اف
برای انجام کاشت یا آی وی اف، مراقبت هایی باید توسط زوجین انجام گیرد که عبارتند از:
- از زمان تخمک گذاری تا بعد از کاشت، باید تزریق آمپول پروژسترون ادامه یابد.
- برای این که آندومتر آماده شده و وارد مرحله انتقال شود، باید داروهایی که توسط پزشک تجویز شده مورد استفاده قرار گیرد.
- از زمان تخمک گذاری تا مرحله کاشت، زوجین نباید رابطه زناشویی داشته باشند.
- برای انجام مرحله ترانسفر نیازی نیست که ناشتا باشید.
- اگر قبل از کاشت دچار عوارضی مانند عدم تشکیل جنین به دلیل سندروم، کیفیت پایین جنین، جمع شدن آب در شکم و آماده نبودن آندومتر شدید، در این مواقع قبل از اقدام به کاشت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
مراقبت های بعد از کاشت یا آی وی اف
بعد از اینکه کاشت انجام شد، باید مراقبت های زیر انجام گیرد:
- قرص هایی که پزشک متخصصتان معرفی کرده را مصرف کنید و از مصرف سرخود دارو پرهیز کنید.
- ۱۵ روز بعد از اینکه روش آی وی اف انجام شد، تست بارداری دهید.
- اگر جواب تست منفی شد، دو روز بعد تست دهید. اگر مجددا منفی شد، این بار تحت نظر پزشک مصرف دارو را قطع کنید.
- بعد از تست حاملگی اگر جواب مثبت بود، به مصرف قرص خود ادامه دهید و با پزشک خود نیز مشورت کنید.
- تا زمانی که تست بارداری نداده اید، از رابطه زناشویی پرهیز کنید.
- بعد از انجام کاشت ۳ روز استراحت کرده و کارهای سبک انجام دهید.
- اگر مرتب سرفه می کنید یا دچار یبوست شده اید، حتما نزد پزشک خود بروید.
- در هنگام مدفوع زور نزنید. استفاده از توالت ایرانی نیز هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.
- از مصرف جوشانده گیاهی و دمنوش، مواد غذایی مصنوعی و نگهدارنده پرهیز شود و برای جلوگیری از یبوست نیز سبزی و میوه بیشتری بخورید.
- اگر بعد از کاشت علائمی مانند، لکه بینی، خونریزی، تنگی نفس و شکم درد داشتید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید.
- از نزدیکی به افراد مبتلا به سرماخوردگی، سرخچه، آنفولانزا و آبله مرغان پرهیز کنید.
- از محیط های نگران کننده و پراسترس دوری کنید.
- اگر قبلا سابقه سقط جنین یا زایمان زودرس داشته اید، بیشتر از خود مراقبت کنید.
مراقبت های بعد از آی وی اف یا کاشت از زبان دکتر و متخصص زنان
روش کاشت جنین یا آی وی اف طبق توضیحات لقاح خارج از رحم است. در این روش به مادر آمپول تحریک کننده تزریق می شود. بعد از اینکه تعداد فولیکول ها به حد نرمال رسید، فرد بیهوش شده و تخمک توسط گوید سونوگرافی تخلیه شده و بعد با اسپرم مرد ترکیب می شود. بعد از این که کاشت و لقاح صورت گرفت، افراد باید موارد زیر را انجام دهند:
- بعد از کاشت جنین استراحت داشته باشید.
- مصرف غذاهای سرد و بسیار گرم و فست فودی توصیه نمی شود.
- از خوردن کافئین، الکل و سیگار پرهیز کنید.
- بعد از کاشت جنین حمام سرد هم نداشته باشید.
- اگر به ورزش کردن علاقه دارید، می توانید فعالیت ورزشی خود را تحت نظر پزشک انجام دهید.
- خانم ها ۷ تا ۸ ساعت خواب کافی داشته باشند.
عوامل موفقیت در کاشت جنین یا آی وی اف
هشت عامل مهم در موفقیت آی وی اف نقش دارند که شامل موارد زیر است:
- داشتن وزن مناسب و تناسب اندام: یعنی مادر توده بدنی زیر ۳۵ و بالای ۱۹ داشته باشد. در این وضعیت مادر در بهترین شرایط برای روش آی وی اف قرار دارد.
- اسپرم ها سالم باشند: اگر رژیم غذایی مناسب و تناسب اندام خوبی داشته باشید، اسپرم ها نیز از کیفیت خوبی برخوردار خواهند بود.
- از یک پزشک متخصص زنان کمک بگیرید تا با استفاده از روش هایی که ذکر می کند، میزان استرس را کاهش دهد.
- کاهش استفاده از دخانیات: زیرا مصرف دخانیات بر کیفیت تخمک و اسپرم اثر می گذارد.
- صبر و حوصله خود را زیاد کنید: ممکن است برای بار اول نتیجه آی وی اف منفی بیاید. پس نباید این روند را رها کنید؛ بلکه باید مجدد امتحان کنید تا شاید در مراحل بعد، لقاح موفقیت آمیز بود.
مراجعه به پزشک
اگر می خواهید از طریق روش آی وی اف اقدام به بارداری کنید، از دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و جراح زنان و زایمان می توانید کمک بگیرید. ایشان یکی از بهترین پزشک ها در زمینه زنان و زایمان هستند که با مشاوره ها و راهنمایی های لازم شما را در این مسیر یاری خواهند کرد.
