کیست تخمدان چیست؟
كیست تخمدان به كیسه حاوی مايع یا مواد نیمه جامد (در برخی موارد مو و استخوان) در داخل و یا سطح تخمدان گفته میشود.
کیست های تخمدانی به ندرت سرطانی و یا بدخیم هستند. احتمال بروز این عارضه در زنانی که در سن باروری هستند شایع است.
علل ایجاد کیست تخمدان
کیست های تخمدان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند. اما شایع ترین دلیل تشکیل کیست تخمدان به دلیل رشد یک فولیکول است. فولیکول در واقع یک کیسه پر از مایع طبیعی و حاوي تخمک است. در صورتی که در طی چرخه قاعدگی فولیکول بیش از حد نرمال رشد کند و برای آزادسازی تخمک باز نشود و مایع خود را حفظ کند، کیست های فولیکولار تشکیل می شوند. در اغلب موارد این کیست ها بدون ضرر هستند و در بازه زمانی بین 4 تا 8 هفته بدون هیچ تداخل دارویی ناپدید می شوند.
نوع دوم کیست تخمدان، کیست جسم زرد می باشد. زمان آزادسازی تخمک از فولیکول، استروژن و پروژسترون توسط فولیکول ترشح می شود. در برخی شرایط ممکن است این منفذ ترشحی به دلایل مختلفی بسته شود. در این صورت به دلیل تجمع مایعات کیست جسم زرد ایجاد می شود.
یکی دیگر از انواع کیست تخمدان، کیست هاي هموراژیک است. این کیست ها ممکن است به دلیل جراحت و یا خونریزی درون کیست های تخمدانی به وجود بیایند. معمولا این کیست ها خطر چندانی ندارند و با درمان دارویی (گاهی بدون هیچ تداخل درمانی) دفع می شوند. اما در صورتی که اندازه کیست تخمدان هموراژیک بزرگ باشد باید جهت پیشگیری از مشکلات جدی بیمار تحت کنترل پزشک متخصص باشد.
یکی از شایع ترین انواع کیست تخمدان کیست درموئید است. این کیست ها در تخمدان ها از سلول های جنینی به وجود می آیند و حاوی بافتهايی مانند مو یا دندان، ناخن، عصب و یا چربی می باشند. کیست درموئید در دو نوع خوش خیم و بد خیم می باشند که در اغلب موارد از نوع خوش خیم هستند. برای تشخیص این کیست و اتخاذ روش درمانی مناسب پزشک از معاینه فیزیکی، سونوگرافی و یا رادیو گرافی می تواند استفاده کند.
کیست اندومتریوما در تخمدان
کیست اندومتریوما حاوی مواد خونی می باشد که از بافت اکتوپیک اندومتر (دیواره داخلی رحم) منشا می گیرد. نکته قابل توجه این است که اندومتریوما با اندومتریوزیست همراهی داشته و سبب بروز علائم دی منوره و دیسپارونی می شود.
علائم کیست تخمدان
در اغلب موارد کیست های تخمدانی دارای علائم نیستند و از این رو ممکن است فرد بیمار هیچ علائمی نداشته باشد و یا تنها یک درد ضعیف در ناحیه شکم را تجربه کنند. در مواردی که اندازه کیست بزرگتر است فرد بیمار ممکن است یکی از علائم زیر را داشته باشد:
1- احساس درد در ناحیه کمر
2- داشتن حالت تهوع
3- پریودهای نامنظم
4- موهای زائد در برخی مناطق بدن به ویژه در ناحیه چانه و گونه
5- احساس سفتی يا فشار در شكم
در موارد شدیدتر ممکن است کیست تخمدان با علائمی مانند خونریزی، تب، احساس سرگیجه و عدم تعادل و یا درد شدید در ناحیه لگن به همراه باشد. در این صورت باید سریعا به پزشک متخصص در حوزه زنان و زایمان مراجعه کرد. متاسفانه برخی افراد پس از مشاهده علائم فوق از رفتن به پزشک اجتناب کرده و شروع به درمان خودسرانه می کنند. اما در اغلب موارد درمان خودسرانه نه تنها منجر به بهبود و یا کنترل بیماری نمی شود بلکه باعث شدت یافتن بیماری و بروز مشکلات جدی تر می شود. در نظر داشته باشید در سال های اخیر با پیشرفت دانش پزشکی در حوزه زنان، اغلب بیماری ها در صورت تشخیص زود هنگام قابل درمان است.
تشخیص کیست تخمدان
در حال حاضر سونوگرافی بهترین تکنیک تصویر برداری برای تشخیص کیست تخمدانی است. البته ممکن است پزشک برای شناسایی کیست های تخمدانی از روش های تشخیصی دیگر مانند سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده کند.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست های تخمدان به سن بیمار، اندازه کیست و ظاهر کیست در سونوگرافی کاملا بستگی دارد و پروسه درمانی برای تمام افراد یکسان نخواهد بود. در اغلب موارد تداخلات دارویی موفق به درمان کیست تخمدان می شود. اما کیست های ساده علامتدار که بزرگتر از ده سانتی متر هستند و مقاوم به درمان می باشند و کیست های کمپلکس جهت سیستکتومی باید تحت نظر قرار بگیرند. در بیمارانی که داری کیست خوش خیم تخمدان هستند در اغلب موارد روش لاپاراسکوپی با برش کوچک ترجیح داده می شود. در خانم هایی با سن پایین تر باید شرایط باروری بیمار مورد توجه قرار بگیرد تا روش درمانی با حداقل آسیب به جداره تخمدان اتخاذ شود.
کیست تخمدان و بارداری
برخی از انواع کیست تخمدان کاملا بدون اثر در روند بارداری هستند و برخی دیگر ممکن است باعث به خطر افتادن بارداری شوند. افراد مبتلا به کیست تخمدان که قصد بارداری دارند بهتر است قبل از اقدام به بارداری به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند و تحت کنترل باشند.
کیست تخمدان در دختران
رخداد کیست تخمدان در سنین نوجوانی بسیار شایع می باشد. البته در اغلب موارد این کیست ها خوش خیم، با نمای تک حفره و حاوی مایع بوده و بدون درمان رفع می شوند. جهت درمان کیست تخمدان در سنین کودکی و نوجوانی باید حتما به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کرد. زیرا در صورتی که کیست به خودی خود از بین نرفت ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد زیرا در برخی موارد کیست های چند حفره ای در سونوگرافی بیمار دیده می شوند که نمای پیچیده و یا کمپلکس رو دارند مانند کیست اندومتریوما، کیست درموئید. پس از ارزیابی های بیشتر در صورت نیاز به جراحی، باید به جراح زنان متبحر مراجعه کرد تا ریسک هرگونه نیاز به لاپاراتومی و یا برداشتن تخمدان کاهش بیابید. یکی از اندیکاسیون های جراحی که برای کیست تخمدان در سنین نوجوانی مطرح است زمانی است که پیچ خوردگی و یا تورشن تخمدان تشخیص داده شود. در این موارد نیز ممکن است برای درمان کیست تخمدان نیاز به جراحی باشد. اما آنچه که در مورد کیست تخمدان در دختران نوجوان مطرح است مراجعه سریع به پزشک و شروع درمان است.
