سرطان تخمدان، سرطان بسیار شایع در زنان است. اگر چه در سال های اخیر علم پزشکی در حوزه بیماری های زنان پیشرفت زیادی کرده است اما سرطان تخمدان هنوز هم یکی از علت های مهم مرگ و میر ناشی از سرطان های دستگاه تناسلی است. متاسفانه در اغلب موارد سرطان تخمدان زمانی تشخیص داده می شود که بیماری به در مراحل پیشرفته است و عمدتا غیر قابل درمان است. از این رو پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان و شناخت عوامل خطرساز سرطان تخمدان و موارد مؤثر در پيش آگهي اين تومور بسیار حائز اهمیت است.
با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی زنان به تمام سوالات رایج در ارتباط با شیوع و اپید میولوژي سرطان تخمدان، عوامل خطر و سطوح مختلف پیشگیري آن پاسخ می دهند.
سرطان تخمدان
از جنبه ي تشریحی تخمدان در قسمت بالای لگن و در دو طرف رحم واقع شده است. تخمدان از سه بخش عمده قشر بیرونی، مدولاي مرکزي و شبکه ي تخمدانی تشکیل شده است. وظیفه تخمدان تولید هورمون های جنسی زنانه و تخمک می باشد. هر سرطانی که از تخمدان و سلول های موجود در آن آغاز شود حتی اگر به سایر نقاط بدن متاستاز داده باشد، سرطان تخمدان نامیده می شود.
پیشگیری از سرطان تخمدان
علت سرطان تخمدان
طبق مطالعات انجام شده اغلب زنان مبتلا به سرطان تخمدان هیچ عامل خطر شناخته شده ای نداشتند. از این رو توجه به این نکته بسیار مهم است که عوامل خطر اگر چه احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد اما این بدان معنا نیست که افرادی که با این عوامل روبرو هستند به این نوع سرطان مبتلا شوند.
افزایش سن: نیمی از سرطان های تخمدان پس از یائسگی رخ می دهند.
سابقه تولید مثلی: نتایج تحقیقات نشان می دهد که بین تعداد سیکل های قاعدگی و خطر ابتلا به سرطان تخمدان ارتباط وجود دارد. به نظر می رسد زنانی که در سن پایین قاعدگی را تجربه می کنند و یا دچار یائسگی زود رس می شوند نسبت به سایرین بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
مصرف داروهای محرک باروری: استفاده از برخی از داروی محرک باروری به مدت چندین سال، بویژه اگر منجر به باروری نشده باشد، به صورت قابل ملاحظه ای احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد.
ژنتیک: دو ژن مهم دخیل در سرطان تخمدان BRCAI و BRCAII هستند. اگر در خانواده ای سابقه (مادر، خواهر، سایر خویشاوندان پدری و ماردی) جهش این دو ژن وجود داشته باشد احتمال ابتلا به سرطان تخمدان بسیار زیاد خواهد بود.
تشخيص سرطان تخمدان
از آن جایی که تخمدان‌‌ها در عمق لگن قرار گرفته اند در بیشتر موارد علائم سرطان تخمدان بسیار دیر ظاهر می شود. از طرف دیگر برخی علائم مانند احساس فشار و درد در لگن یا پشت پاها، تورم و درد در شکم و ... ممکن است با بسیاری از بیماری های دیگر هم همراه باشد. اما در حالت کلی زنانی که علائم لگنی مبهم پیدا کرده اند و بیش از یک ماه طول کشیده است باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند.
پزشک از آزمایشات مختلفی برای اثبات بیماری استفاده می کند. این آزمایش ها عبارتند از: آزمایش خون، CT اسکن، MRI و سونوگرافی، لاپارسکوپی و ...
در حال حاضر تنها روش قطعی برای اثبات رشد سرطان در ناحیه لگن بیوپسی است. بیوپسی به نمونه گیری از بافت و مطالعه آن در زیر میکروسکوپ گفته می شود.
انواع درمان های سرطان تخمدان
پس از تشخیص سرطان تخمدان، پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار و بر اساس نوع سرطان تخمدان یک یا چند روش درمانی را پیشنهاد خواهد داد. درمان های اصلی سرطان تخمدان عبارتند از جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی.
پیشگیری از سرطان تخمدان
متاسفانه در حال حاضر روش شناخته شده ای برای پیشگیری قطعی از سرطان تخمدان وجود ندارد. اما رعایت برخی نکات به ویژه در زنانی که تعدادی از فاکتورهای خطر را دارند می تواند نقش مهمی در پیشگیری از سرطان تخمدان داشته باشد. این نکات عبارتند از:
- مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی
- داشتن رژیم غذایی سالم( اجتناب از مصرف غذای پر چرب، کاهش مصرف گوشت قرمز، اجتناب از مصرف الکل، مصرف میوه و سبزی و...)
- ورزش
- بارداری و شیردهی از پستان
- مشاوره ژنتیک در در خانم هایی که سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان را دارند
بحث و نتیجه گیری
توجه دقیق به علائم می تواند سبب تشخیص زودهنگام بیماری و درمان موفقیت آمیز شود. به همین علت انجام چکاب منظم ضروری است و زنان در صورت داشتن هـر علامـت يـا نشـانه غيـر طبيعي سريعاً به پزشک متخصص زنان زایمان مراجعه کنند.
