در طول دوران بارداری تغییرات زیادی صورت می گیرد. طی این تغییرات فشار خون باید طبیعی و نرمال باشد. افزایش فشار در عروق می تواند منجر به افزایش فشار خون شود. فشار خون غیرطبیعی در بارداری می تواند برای سلامت مادر و جنین نگران کننده باشد؛ بنابراین ویزیت منظم فشار خون ضروری است. در این مقاله در مورد فشار خون در بارداری صحبت می‌کنیم و سعی می‌کنیم به سوالات رایج در این باره پاسخ دهیم.
انواع بیماری های فشار خونی مرتبط با حاملگی:
برخی از مادران قبل از بارداری به فشار خون بالا مبتلا هستند و برخی دیگر نیز در دوران بارداری به افزایش فشار خون مبتلا می شوند. در حالت کلی انواع بیماری های فشار خونی مرتبط با حاملگی به انواع زیر تقسیم می شود.
فشارخون بارداری: فشار خون بارداری بعد از هفته بیستم بارداری ایجاد می شود و معمولاً بعد از زایمان برطرف می شود. اگر این فشار خون قبل از هفته 30 بارداری تشخیص داده شود، احتمال ابتلا به پره اکلامپسی بیشتر است.
فشار خون مزمن: گاهی، یک مادر قبل از بارداری فشار خون بالا دارد. این ممکن است به عنوان فشار خون مزمن شناسایی شود و معمولاً با داروهای فشار خون درمان می شود. از آنجا که معمولا با علامت خاصی همراه نیست، تشخیص آن از ابتدای امر به سادگی امکان پذیر نخواهد بود.
فشار خون مزمن همراه با پره اکلامپسی: این بیماری در مادرانی بروز می کند که قبل از بارداری به فشار خون مزمن مبتلا بوده اند و بعد از بارداری نیز وضعیت فشار خون آنها شدت یافته و با دفع پروتئین در ادرار یا عوارض دیگر نمایان می شود.
پره اکلامپسی: برای تشخیص تائید پره اکلامپسی یک آزمایش ادرار تجویز خواهد شد. وجود پروتئین در ادرار نشانه این بیماری است که باعث افزایش فشار خون در میانه بارداری می شود. در صورتی که علایم پره اکلامپسی وجود نداشته باشد و مادر فقط فشار خون بالا داشته باشد، پزشک تشخیص فشار خون حاملگی می دهد. توجه به این نکته حائز اهمیت است که عدم درمان پره اکلامپسی می تواند عوارض خطرناکی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. از جمله عوارض ناشی از پره اکلامپسی می توان به بروز تشنج اشاره کرد.
فشار خون عادی در دوران بارداری به چه معناست؟
برای تعیین فشارخون عادی در بارداری، پزشک میزان فشار خون در اولین ملاقات فرد را به عنوان مقدار پایه فشار خون در نظر می گیرد. سپس در هر ملاقات فشار خون اندازه گیری شده و با میزان آن در ملاقات های قبل مقایسه می شود. فشار خون عادی در حدود 120 بر 80 میلیمتر جیوه است.
چه عواملی باعث فشار خون بالا در بارداری می شود؟
- زنان چاق و دارای اضافه وزن
- زنان باردار بالاتر از 40 سال
- زنان با بیماری های نارسایی مزمن کلیوی یا دیابت
- زنان با سابقه فشارخون حاملگی یا پره اکلامپسی
- بارداری بیش از یک بچه (دوقلو یا چند قلو)
- حاملگی اول
- بارداری با فناوری های کمک باروری (IVF)
تغییرات فشار خون در دوران بارداری چگونه و به چه دلیل است؟
در طول بارداری ممکن است فشار خون افزایش یا کاهش یابد و دوباره به سطح عادی بازگردد. علت این پدیده عبارت است از:
- افزایش مقدار خون مادر باردار: در طول بارداری حجم خون مادر باردار تا 45% افزایش پیدا می کند. این مقدار اضافی باید توسط قلب به تمام بدن پمپاژ شود.
- بطن چپ ضخیم تر و بزرگتر می شود: بزرگتر شدن بطن چپ موقت است تا بتواند خون اضافی را پمپاژ کند.
- ترشح مقدار بیشتری هورمون وازوپرسین توسط کلیه ها: این هورمون باعث افزایش حجم آب بدن می شود.
در بیشتر موارد فشار خون بعد از زایمان بهبود پیدا می کند؛ در صورت پایداری تغییرات فشارخون با مراجعه به پزشک و دارو درمانی مشکل رفع خواهد شد.
علائم فشار خون بالا
فشار خون بالا معمولا به میزان 140 بر روی 90 میلیمتر جیوه و بالاتر تعریف می شود. بسیاری از زنان مبتلا به فشار خون بالا در بارداری، نشانه ای ندارند. به همین دلیل است که توصیه می شود به طور منظم فشار خون اندازه گیری شود. با این حال ممکن است باعث علائم زیر شود:
- برافروختگی پوست
- ورم ناگهانی دست ها و پاها
- سردرد پایدار
- حالت تهوع
- استفراغ (نه تهوع صبحگاهی)
- تنگی نفس
- تغییرات بینایی مانند تاری دید و دوبینی
- تحرک کم جنین
از هر 3 مادر باردار 1 نفر مبتلا به فشار خون بالا است. هرچه فشار خون بالاتر باشد مادر و نوزاد در معرض ریسک بیشتری هستند.
علائم افت فشار خون
فشار خون پائین معمولا به میزان 90 بر روی 60 میلیمتر جیوه یا کمتر تعریف می شود. ممکن است باعث علائم زیر شود:
- سرگیجه
- مشکل در تمرکز
- تاری دید
- پوست سرد و مرطوب
- خستگی ناگهانی و مفرط
- افسردگی
- تنفس سریع
افت فشار خون به طور مستقیم با بارداری ارتباط دارد. این افت فشارخون در 24 هفته اول بارداری از هفته پنجم تا انتهای سه ماهه دوم بیشتر مشاهده می شود. به این دلیل که هورمون های دوران بارداری می توانند باعث اتساع عروق شوند که باعث کاهش مقاومت عروق در برابر جریان خون می شود. در این مورد بهتر است مایعات بخصوص آب بیشتری نوشیده شود.
عوارض فشار خون غیر طبیعی در دوران بارداری چیست؟
- زایمان زودرس (زایمان قبل از 37 هفته)
- مشکلات رشد جنین
- نیاز به سزارین
- قطع جفت
- پره اکلامپسی و اکلامپسی
چه اقدامات پزشکی پس از تشخیص فشارخون حاملگی انجام می شود؟
پزشک جهت اطمینان از سلامت نوزاد و همچنین بررسی مقدار مایع آمنیوتیک، سونوگرافی و آزمایش پروفایل بیوفیزیکال را تجویز خواهد کرد. در صورت وجود مشکل در سونوگرافی برای بررسی بیشتر سونوگرافی داپلر تجویز می شود تا جریان خون در بدن نوزاد با دقت بیشتری بررسی شود. برای احتمال ابتلا به پره اکلامپسی آزمایش خون و ادرار نیاز است. ممکن است نیاز به اندازه گیری فشار خون مادر دو بار در هفته و آزمایش خون یکبار در هفته باشد. این آزمایش ها به تشخیص هرچه سریع تر کمک خواهد کرد.
اگر بیماری قبل از هفته 37 بارداری تشخیص داده شود و فشارخون به میزان زیادی بالا نباشد ممکن است به مادر استراحت داده شود. فشار خون مادر باید تحت کنترل و اندازه گیری باشد. مادر لازم است ملاقات های منظم با پزشک داشته باشد تا در صورت بالا رفتن فشار از 160 بر روی 110 و بالاتر دارو تجویز شود و در صورت نیاز تا زایمان در بیمارستان بستری شود. ممکن است در برخی از موارد پزشک نیاز به القای زایمان یا سزارین را تشخیص دهد. شمارش روزانه ضربات جنین یک روش خوب برای بررسی سلامت نوزاد در فواصل بین ملاقات با پزشک است. اگر مادر متوجه کاهش حرکات شود باید هرچه سریع تر با پزشک خود تماس بگیرد.
برای کاهش خطر عوارض فشار خون در دوران بارداری چه می توان کرد؟
مهمترین راه کاهش خطر عوارض، پیشگیری از فشار خون غیرطبیعی است. قبل از بارداری مراجعه به پزشک می تواند برای تشخیص هرگونه ناهنجاری در فشار خون مانند بیماری های قلبی و دیابت مفید باشد. همچنین لازم است قبل از بارداری مادر با داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، وزن مناسبی داشته باشد. راهنمای تغذیه برای زنان باردار از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به همین علت باید به پزشک متخصص تغذیه مراجعه شود تا در هنگام برنامه ریزی رژیم تغذیه ای، قد و وزن مادر نیز مد نظر قرار گیرد. انجام کارهای زیر نیز قبل و حین بارداری می تواند منجر به داشتن فشار خون نرمال در مادر باردار شود:
- ملاقات منظم با پزشک در تمام دوران بارداری
- مصرف داروهای فشار خون طبق تجویز پزشک
- داشتن فعالیت بدنی منظم و داشتن وزن ایده‌آل
- رژیم غذایی سالم طبق تجویز متخصص تغذیه
- عدم استعمال دخانیات و الکل
درمان فشار خون بالا در بارداری
فشار خون بالا در طول دوران بارداری معمولا به مشکلات جدی منجر نمی شود. با این حال اگر کنترل و درمان نشود می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. مصرف خودسرانه دارو برای کنترل و درمان ممنوع است زیرا بسیاری از داروها منع مصرف در بارداری دارند. برای درمان بیماری فشار خون بالا در بارداری و کنترل علائم آن می توانید به مطب دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
