معاینه لگن، معاینه بصری و لمسی اندام تولید مثل زنان توسط پزشک متخصص زنان است. واژه لگن به حفره های لگن اشاره دارد. معاینه لگن در تشخیص به موقع بسیاری از بیماری ها بسیار موثر است. برخی از زنان به دلیل عدم آگاهی لازم در مراجعه به پزشک تعلل می کنند. با توجه به همین موضوع در این مقاله در مورد معاینه لگن و اهمیت آن صحبت خواهیم کرد. در ادامه با ما همراه باشید.
کاربرد معاینه لگن
معاینه لگن برای تشخیص سلامت جنسی و اندام تولید مثلی زنان ضروری است. اغلب به عنوان بخشی از مراقبت های پیشگیرانه در طی معاینه روتین انجام می شود تا علائم احتمالی اختلالاتی مانند سرطان، کیست، فیبروم و بیماری های مقاربتی در مراحل اولیه بررسی شود. این معاینه به تشخیص بیماریهایی مانند سرطان و عفونت ها کمک می کند. در طول دوران بارداری چندین بار معاینه لگن انجام می شود.
چه زمانی نیاز به معاینه لگن است؟
متخصص زنان ممکن است به دلایل زیر معاینه لگن را انجام دهد:
- معاینه فیزیکی روتین سالانه
- در زمان بارداری
- بررسی عفونت های زنانگی
- درد در ناحیه لگن
- درد، ورم یا خارش واژن
با این حال، فرد در صورت بروز علائم زیر به طور خاص باید تحت معاینه لگن قرار گیرد:
- ترشحات غیرعادی یا مداوم واژن
- خونریزی بعد از مقاربت جنسی
- سابقه خانوادگی سرطان
- شک به وجود سرطان تخمدان، کیست، بیماریهای مقاربتی و سایر بیماری های زنان مانند سرطان دهانه رحم
معاینه لگن چند وقت یک بار انجام می شود؟
معمولا زنان برای اولین بار در 21 سالگی به محض شروع فعالیت جنسی تحت معاینه لگن قرار می گیرند که باید مانند چکاپ عمومی مرتبا تکرار شود. زنان زیر 21 سال فقط در صورت داشتن علائم پزشکی معاینه لگن انجام دهند. برای انجام این معاینه دستورالعمل مشخصی وجود ندارد اما اغلب توصیه می شود سالی یکبار این معاینه انجام شود. انجام تست پاپ اسمیر در زنان سنین 21 تا 65 سال باید هر 3 سال یکبار انجام شود. بر اساس دستورالعمل ها، زنان بالای 65 سال می توانند در صورت انجام حداقل سه آزمایش پاپ اسمیر پشت سر هم منفی یا دو آزمایش HPV (پاپیلوویروس) منفی، طی 10 سال آزمایش غربالگری انجام ندهند. ممکن است پزشک زنان با توجه به سابقه پزشکی بیمار از او بخواهد تعداد دفعات این معاینه را افزایش دهد. به عنوان مثال زنانی که سابقه تشخیص ناهنجاری های پیش سرطانی (بافت یا سلول غیرطبیعی که منجر به سرطان می شوند) داشته اند باید حداقل 20 سال این آزمایش ها را انجام دهند.
آمادگی قبل از معاینه لگن
معاینه لگن در زمانی که فرد در دوران عادت ماهیانه نیست، انجام می گیرد. مگر اینکه فرد در رابطه با قاعدگی دچار مشکل باشد در این صورت پزشک پیشنهاد می کند معاینه لگن حین قاعدگی انجام شود. بهترین زمان برای معاینه یک یا دو هفته بعد از پریود است. حداقل 48 ساعت قبل از معاینه، از برقراری رابطه جنسی، استفاده از تامپون، استفاده از دوش واژینال (روشی برای شستن واژن)، دارو یا پماد و ژل ضدبارداری اجتناب شود. معاینه لگن با مثانه خالی برای بیمار راحتتر است.
نحوه انجام معاینه لگن
پزشک از بیمار می خواهد تا لباس خود را دربیاورد روی تخت دراز بکشد و پاهای خود را باز کرده و کف پا را روی رکاب قرار دهد. این آزمایش حدود 10 دقیقه طول می کشد. ممکن است قبل از انجام معاینه لگن پزشک تعداد ضربان قلب، عملکرد ریه را چک کند و پستان ها را نیز معاینه کند.
مراحل معاینه لگن
معاینه لگن توسط پزشک در طی مراحل زیر انجام می شود. البته توجه به این نکته حائز اهمیت است که تمام مراحل ممکن است برای یک بیمار انجام نشود. با توجه به شدت و علائم بیمار معاینه لگن می تواند مراحل مختلفی داشته باشد.
معاینه بصری خارجی
پزشک ابتدا قسمت خارجی واژن و فرج بیمار را معاینه می کند و دنبال قرمزی، خارش، ترشحات، کیست یا چیزی مانند جوش می گردد که علامت بیماری مقاربتی است.
معاینه بصری داخلی بوسیله اسپکولوم
سپس پزشک وسیله ای به نام اسپکلوم را وارد واژن می کند تا دیواره های واژن را از هم باز کرده و داخل واژن، دهانه رحم را معاینه کند. اسپکلوم یک وسیله فولادی یا پلاستیک یک بار مصرف شبیه پلاتیپوس است. لازم است زنان حین وارد کردن این دستگاه به واژن، نفس عمیق بکشند. عضلات واژن، مقعد و شکم را شل کنند.
پاپ اسمیر
پزشک قبل از خارج کردن اسپکولوم، از سلول های دهانه رحم با یک سواب پنبه ای نمونه برداری می کند. پزشک با مشاهده نتیجه آزمایش پاپ اسمیر می تواند مشکلاتی نظیر سرطان و بیماریهای مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا و عفونت ها مانند عفونت قارچی و بیماری التهاب لگن را تشخیص دهد.
معاینه دو دستی
مرحله بعدی معاینه دودستی است که پزشک با دست اندام تولید مثل جنسی و داخلی را معاینه می کند. پزشک برای انجام اینکار دستکش خود را لوبریکانت (ژل روان کننده) چرب و دو انگشت خود را وارد واژن می کند؛ همزمان با دست دیگر شکم را لمس می کند. در این مرحله پزشک شکل رحم را بررسی می کند تا هرگونه ناهنجاری در رحم و بافت های اطراف آن مانند آندومتریوز، تومورهای فیبروئیدی را حس کند. گرچه این روش کمی برای فرد ناخوشایند است اما پزشک به کمک این روش می تواند بروز هرگونه ناهنجاری در رحم یا تخمدان را تشخیص دهد؛ بنابراین ارزش کمی ناراحتی موقت را دارد.
پزشک حین انجام این معاینه می تواند اندازه رحم را نیز تعیین کند. معاینه حاملگی و بروز هرگونه ناهنجاری در لوله های رحم نیز با این روش قابل تشخیص است.
در نهایت پزشک ممکن است معاینه مقعد را نیز انجام دهد. پزشک برای اینکار، همزمان انگشت خود را وارد مقعد و واژن می کند تا ناهنجاری در بافت بین این دو اندام مشخص شود. معمولا پزشک در هر مرحله توضیح می دهد که در حال انجام چه کاری است تا بیمار احساس ناخوشایند نداشته باشد. پزشک هرگونه درد یا ناهنجاری در مقعد مانند بواسیر یا تومور را بررسی می کند.
نتایج معاینه لگن چیست؟
اگر پزشک هنگام معاینه لگن مشکل یا ناهنجاری را مشاهده کند می تواند با بیمار در میان بگذارد. اگر نمونه گرفته شده باشد بعد از جواب آزمایش پزشک نتیجه آن را با بیمار در میان گذاشته و در صورت نیاز به درمان، اقدام خواهد کرد.
اگر معاینه لگن طبیعی باشد باید یک سال بعد یا بازه زمانی مورد نظر پزشک بیمار مراجعه کند. اگر معاینه لگن ناهنجاری را نشان دهد پزشک در مورد نتایج و راه درمان مختص با جواب نمونه گیری و نوع مشکل با بیمار صحبت خواهد کرد. پزشک نتایج آزمایشات را بررسی می کند و بسته به نوع دقیق ناهنجاری، وجود هرگونه عفونت یا خطر ابتلا به سرطان در مورد نیاز به تکرار آزمایش یا پیگیری دوباره با بیمار صحبت می کند.
آیا معاینه لگن ترس دارد؟
فرد ممکن است در اولین معاینه لگنی اضطراب داشته باشد و این مسئله طبیعی است. فرد برای رفع این اضطراب بهتر است قبل از انجام آن اطلاعات کافی داشته باشد و از پزشک بخواهد در طول انجام معاینه توضیحات کافی را در اختیار بیمار قرار دهد. فرد می تواند در صورت احساس تنش، نفس های عمیق بکشد تا به آرامش عضلات کمک نماید.
معاینه لگن در بارداری
پزشک با انجام معاینه لگن در اواخر بارداری، می تواند پیشرفت بارداری را ارزیابی کند. بررسی تغییرات سرویکس و چک کردن زمان زایمان، از دلایلی است که پزشک به معاینه لگن در طول دوران بارداری می پردازد. انجام این معاینه ممکن است چندین بار در طول بارداری خصوصا هفته های آخر ضروری باشد. از آنجایی که طی هفته های آخر بارداری، رشد و وزن جنین افزایش دارد و معمولا در هفته های 35 یا 36 سر جنین وارد لگن می شود، معاینه لگن می تواند موقعیت جنین را مشخص کند. پزشک متوجه می شود که آیا سر جنین وارد لگن شده است یا باسن و پاهای او وارد لگن شده اند تا در مورد زمان عمل سزارین تصمیم گرفته شود.
آیا معاینه لگن در بارداری خطر دارد؟
برخی از پزشکان معاینه لگن را به عنوان بخشی از معاینات خود انجام می دهند. با آنکه دلایلی وجود دارد که نشان می دهد معاینه واژن در بارداری ضروری است اما با توجه به این مساله که این معاینه نوعی مداخله در بارداری است هر کسی حق دارد در مورد مزایا و خطرات آن اطلاع داشته و شخصا تصمیم بگیرد. به طور کلی معاینه لگن یک امر طبیعی و عادی در بارداری است و در یک بارداری سالم وعادی نیاز به آن کمتر است.
مراجعه به پزشک
بیشتر بیماری های زنان در صورت تشخیص زود هنگام قابل کنترل و درمان هستند. متاسفانه برخی از زنان به دلیل ترس یا عدم آگاهی معاینات روتین خود را به تاخیر می اندازند که می تواند عواقب جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. در صورتی که در ناحیه لگن خود احساس هرگونه درد یا علائم غیر طبیعی دارید می توانید به مطب دکتر مانیا کاوه متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
